اینکوترمز (Incoterms) چیست؟

اینکوترمز، یک سری قوانین تجاری هستند که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) ایجاد شده‌اند و در قراردادهای تجارت بین‌المللی به کار می‌روند. این قوانین اجباری نیستند و برای اینکه اثر قانونی داشته باشند، باید به طور واضح در قرارداد ذکر شوند. در ادامه، ما به توضیح و بررسی ویژگی‌های اصلی اینکوترمز برای انواع روش‌های حمل و نقل خواهیم پرداخت. پس با ما همراه باشید.

طبقه بندی اینکوترمز

اینکوترمز به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شود: E، F، C و D. رده E (خروج) که فقط شامل یک اصطلاح تجاری است، یعنی EXW (تحویل کالا در محل کار). رده F (حمل اصلی بدون پرداخت) که شامل سه اصطلاح تجاری است:

• FCA (تحویل رایگان به حمل کننده)
• FAS (تحویل رایگان کالا در کنار کشتی در مبدأ)
• FOB (تحویل روی عرشه)

رده C (حمل اصلی پرداخت شده) که شامل چهار اصطلاح تجاری است:

• CPT (پرداخت كرايه حمل كالا تا مقصد)
• CIP (حمل و نقل و بیمه پرداخت شده)
• CFR (کرایه حمل تا بندر مقصد)
• CIF (هزینه‌های حمل و نقل و بیمه بار)

دسته D (ورود) که شامل سه اصطلاح تجاری است:

• DAP (تحویل در محل)
• DPU (تحویل در محل مقرر پس از تخلیه)
• DDP (تحویل کالا در محل مقرر در مقصد بعد از ترخیص)

چهار دسته فوق را نیز می‌توان بر اساس وسایل حمل و نقل طبقه بندی کرد:

• اینکوترمز برای هر نوع حمل و نقل: EXW، FCA، CPT، CIP، DPU، DAP و DDP.
• اینکوترمز فقط برای حمل و نقل دریایی و هوایی: FAS، FOB، CFR و CIF.

هر اینکوترم شامل مجموعه‌ای از قوانین تفسیری برای تعهدات فروشنده (A1-A10) و خریدار (B1-B10) است که موضوعات زیر را پوشش می‌دهد:

• A1/B1 تعهدات عمومی
• A2/B2 تحویل
• A3/B3 خطرات
• A4/B4 حامل
• A5/B5 بیمه
• A6/B6 سند تحویل یا حمل و نقل
• A7/B7 ترخیص کالا برای صادرات یا واردات
• A8/B8 چک کردن یا بسته بندی یا علامت گذاری
• A9/B9 تخصیص هزینه‌ها
• A10/B10 اطلاعیه‌ها

ویژگی‌های اساسی اینکوترمز مورد استفاده برای همه حالت‌های حمل و نقل

EXW (تحویل کالا در محل کار)

اینکوترم EXW تنها قانونی است که کمترین مسئولیت‌ها را بر دوش فروشنده می‌گذارد. در این حالت، فروشنده فقط باید کالا را در یک محل مشخص به خریدار تحویل دهد که معمولاً همان محل کار فروشنده است، اما می‌تواند هر مکان دیگری مثل انبار یا کارخانه هم باشد. این محل باید در زمان و محدوده‌ای که در قرارداد تعیین شده، باشد. فروشنده نیازی ندارد که کالا را در یک وسیله نقلیه خاص بارگیری کند یا برای صادرات آن اقدام کند.

اگر در قرارداد محل تحویل مشخص نشده باشد یا چند محل برای تحویل وجود داشته باشد، فروشنده می‌تواند مکانی را انتخاب کند که به بهترین شکل با نیازش هماهنگ باشد. طبق معمول در قراردادها، فروشنده تا زمانی که کالا به خریدار تحویل داده نشده، مسئول خطراتی مانند آسیب یا گم شدن کالا است. اما بعد از تحویل، این مسئولیت‌ها به خریدار منتقل می‌شود. همچنین هر هزینه‌ای که مربوط به کالا است تا زمان تحویل بر عهده فروشنده است و بعد از آن، هزینه‌ها به عهده خریدار خواهد بود.

اینکوترم EXW به نفع فروشنده است و کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که بهتر است فقط برای تجارت داخلی استفاده شود، نه تجارت بین‌المللی. در این حالت، معمولاً از حمل‌کننده‌هایی استفاده می‌شود که زمان محدودی دارند. این به این معنی است که حمل‌کننده، بار را از محل فروشنده تحویل می‌گیرد، در کامیون خود بارگیری می‌کند و به خریدار می‌رساند. شرایط پرداخت برای این نوع معاملات معمولاً به صورت نقدی، پیش پرداخت یا حتی اقساطی است.

در راهنمای ICC برای اینکوترمز 2010، بعضی اوقات طرفین قرارداد عبارت “بارگذاری” را بعد از اشاره به EXW ذکر می‌کنند. این کار معمولاً برای این است که مسئولیت بارگیری را به فروشنده بسپارند. با این حال، بدون توضیحات بیشتر، مشخص نیست که آیا این عبارت به معنای انتقال مسئولیت به فروشنده است یا به خریدار. این موضوع می‌تواند باعث بروز اختلاف شود و قابل تفسیر است.

اگر “بارگذاری” به معنای افزایش مسئولیت برای فروشنده باشد، طرفین ممکن است بهتر باشد به جای EXW، از FCA استفاده کنند. چراکه FCA به این معناست که فروشنده باید مسئولیت ترخیص کالا برای صادرات را نیز بر عهده بگیرد.

FCA (تحویل رایگان به حمل کننده)

تحت اینکوترم FCA، تحویل کالا به شرح زیر انجام می‌شود:

اگر محل تحویل کالا محل کار فروشنده (مغازه یا دفتر) باشد، زمانی که خریدار کالا را در وسیله نقلیه بارگیری می‌کند، کالا تحویل داده شده به حساب می‌آید. اما اگر محل تحویل در جای دیگری مثل انبار یا کارخانه باشد، کالا زمانی تحویل داده شده تلقی می‌شود که شرایط زیر رعایت شود:

1. کالا بعد از بارگیری در وسیله نقلیه فروشنده (یا رزرو شده توسط فروشنده) به محل مشخص شده برسد.
2. کالا آماده تخلیه از وسیله نقلیه فروشنده باشد.
3. کالا به شرکت حمل و نقل معرفی شده توسط خریدار تحویل داده شود.

شرکت‌های ارائه دهنده خدمات کارگو و حمل و نقل، معمولاً شرکت‌هایی هستند که کالا را به‌طور مستقیم و بدون واسطه جابه‌جا می‌کند و به مقصد می‌رساند. در اینکوترم FCA، متصدی حمل و نقل می‌تواند هر شخص یا شرکتی باشد که طبق قرارداد مسئول انجام یا تهیه این خدمات است.

در سال 2020، چند تغییر جدید به اینکوترم FCA اضافه شد. به عنوان مثال، ممکن است طرفین قرارداد توافق کنند که فروشنده شرکت حمل و نقل را ملزم کند که بارنامه را همراه با کالا برای خریدار ارسال کند، زیرا خریدار برای دریافت کالا و ترخیص آن از گمرک به این سند نیاز دارد. علاوه بر این، FCA فروشنده را ملزم می‌کند که اگر لازم باشد، کالا را برای صادرات از گمرک کشور مبدأ ترخیص کند و هیچ مسئولیتی برای ترخیص کالا برای واردات نداشته باشد.

CPT (پرداخت كرايه حمل كالا تا مقصد)

بر اساس اینکوترم CPT، کالا زمانی تحویل داده می‌شود که فروشنده آن را به شرکت حمل و نقل در محل مشخص شده بدهد. در این حالت، فروشنده باید هزینه حمل کالا از محل تحویل تا مقصد را بپردازد و قرارداد حمل را تنظیم کند.

وجود قرارداد حمل تاثیری بر انتقال مسئولیت‌ها از فروشنده به خریدار ندارد. یعنی وقتی کالا به شرکت حمل و نقل تحویل داده می‌شود، فروشنده دیگر مسئول خطراتی که ممکن است برای کالا پیش بیاید نیست. با این حال، اگر فروشنده هزینه‌های تخلیه کالا در محل مقصد را پرداخت کند، باید به این هزینه‌ها متعهد باشد، مگر اینکه توافق دیگری وجود داشته باشد.

اینکوترم CPT همچنین فروشنده را ملزم می‌کند که در صورت نیاز، کالا را برای صادرات ترخیص کند و تمام مسئولیت مربوط به این کار را بپذیرد. اما او هیچ مسئولیتی برای ترخیص کالا برای واردات ندارد. همچنین، نه فروشنده و نه خریدار نیازی به تهیه قرارداد بیمه بار برای کالا ندارند و خریدار می‌تواند این کار را به دلخوان انجام دهد.

CIP (حمل و نقل و بیمه پرداخت شده)

بر اساس اینکوترم CIP، فروشنده همان مسئولیت‌هایی را دارد که در اینکوترم CPT مشخص شده است. یعنی او باید کالا را به شرکتی که با آن قرارداد دارد تحویل دهد و همچنین موظف است کالا را برای صادرات ترخیص کند. اما در اینجا چند مسئولیت اضافی وجود دارد، که مهم‌ترین آن تهیه بیمه برای کالا است. این بیمه باید خطرات یا خسارت‌های احتمالی به کالا را از زمان تحویل تا حداقل مقصد پوشش دهد.

بیمه باید طبق شرایط خاصی در بارنامه یا شرایط مشابه انجام شود و حداقل باید 10 درصد از قیمت قرارداد را پوشش دهد. قبل از تغییرات اینکوترمز در سال 2020، حداقل پوشش بیمه طبق شرایط خاصی در بارنامه مؤسسه حمل و نقل بود. اما حتی امروز هم طرفین می‌توانند درباره پوشش بیمه‌ای کمتر توافق کنند. بعد از امضای قرارداد، فروشنده موظف است که بیمه‌نامه را به خریدار بدهد.

DAP (تحویل در محل) یکی از مهم‌ترین اینکوترمز

این اینکوترم معمولاً در مواردی استفاده می‌شود که طرفین نمی‌خواهند ریسک و هزینه تخلیه را متحمل شوند، بر خلاف اینکوترم DPU. طبق DAP، کالاها زمانی که در وسیله حمل و نقل مورد نظر، آماده تخلیه در مقصد یا نقطه توافق شده باشند، در صورت ذکر در قرارداد، در اختیار خریدار قرار می‌گیرند و مستقیماً توسط فروشنده به خریدار تحویل داده می‌شوند. برخلاف CPT یا CIP، محل تحویل و مقصد تحت اینکوترم DAP یکسان است؛ بنابراین، فروشنده تا زمانی که کالا را به شرح فوق در محل مقصد در اختیار خریدار قرار ندهد، این ریسک را متحمل می‌شود.

با اینکه با توجه به قرارداد حمل و نقل، هزینه‌های حمل کالا و ترخیص کالا برای صادرات بر عهده فروشنده است، فروشنده ملزم به تخلیه کالا از وسیله نقلیه در محل نیست. علاوه بر این، نه فروشنده و نه خریدار ملزم به امضای قرارداد بیمه بار تا مقصد نیستند.

DPU (تحویل در محل مقرر پس از تخلیه)

DPU یک ویژگی جدید در اینکوترمز 2020 است که به جای DAT (تحویل در ترمینال) معرفی شده و DAT نیز جایگزین DEQ (تحویل در خارج از اسکله) در اینکوترمز 2000 شده بود.

طبق اینکوترم DPU، فروشنده کالا را زمانی به خریدار تحویل می‌دهد که کالا از وسیله حمل و نقل خارج شده و در مقصد یا محلی که قبلاً مشخص شده، به خریدار داده شود. در این اینکوترم فروشنده موظف به تخلیه کالا در مقصد است و تا زمانی که کالا را در محل تخلیه نکرده باشد، مسئول ریسک‌های مربوط به آن خواهد بود.

علاوه بر این، فروشنده باید هزینه قرارداد حمل یا ترتیبات حمل و نقل را تقبل کند و همچنین کالا را برای صادرات ترخیص کند. اما هیچ تعهدی برای ترخیص کالا در زمان واردات ندارد. همچنین خریدار باید در تهیه مدارک لازم برای ترخیص کالا کمک کند. برخلاف CIP، در این اینکوترم، نه فروشنده و نه خریدار نیازی به تهیه قرارداد بیمه ندارند.

DDP (تحویل کالا در محل مقرر در مقصد بعد از ترخیص)

در اینکوترم DDP، کالا زمانی به خریدار تحویل داده می‌شود که آماده تخلیه در محل مورد نظر یا جایی که قبلاً توافق شده باشد و همچنین باید برای واردات ترخیص شود. این اینکوترم بیشترین مسئولیت را به فروشنده می‌دهد، زیرا در این اینکوترم او کسی است که باید کالا را برای واردات نیز در کشور مبدأ ترخیص کند. مانند دیگر اینکوترم‌ها، DDP نیز از فروشنده می‌خواهد که قرارداد حمل را تنظیم کند یا حمل و نقل را با هزینه خود ترتیب دهد. اما در این مورد، نه فروشنده و نه خریدار نیازی به داشتن قرارداد بیمه ندارند.

اینکوترمز مورد استفاده برای حمل و نقل دریایی و هوایی

FAS (تحویل رایگان کالا در کنار کشتی در مبدأ) پرکاربردترین اینکوترمز در حمل و نقل دریایی

طبق اینکوترم FAS، فروشنده زمانی کالا را تحویل می‌دهد که آن را در کنار کشتی‌ای که خریدار تعیین کرده، در بندر قرار دهد. در این لحظه، مسئولیت هرگونه خطر یا آسیب به کالا به عهده خریدار می‌افتد. همچنین، فروشنده باید کالا را برای صادرات ترخیص کند، اما نیازی به ترخیص کالا برای واردات ندارد.

فروشنده هیچ وظیفه‌ای برای تنظیم قرارداد حمل ندارد و تمام هزینه‌های حمل کالا از بندر بر عهده خریدار است. به همین دلیل، این اینکوترم برای شرایطی که کالاها فقط باید به حامل تحویل داده شوند، مانند پایانه‌های کانتینری، مناسب نیست. همچنین، فروشنده نیازی به تنظیم و تهیه قرارداد بیمه ندارد.

FOB (تحویل روی عرشه)

طبق اینکوترم FOB، کالاها زمانی تحویل داده می‌شوند که در کشتی‌ای که خریدار مشخص کرده، در بندر مربوطه بارگیری شوند. بعد از بارگیری کالا در کشتی، هرگونه آسیب به کالا به عهده خریدار است. فروشنده مسئول است که کالا را برای صادرات ترخیص کند، اما نیازی به ترخیص کالا برای واردات ندارد.

همچنین، مانند اینکوترم FAS، فروشنده هیچ الزامی برای تنظیم قرارداد حمل ندارد و تمام هزینه‌های حمل کالا از بندر بارگیری بر عهده خریدار است. علاوه بر این، نه فروشنده و نه خریدار نیازی به تهیه بیمه ندارند.

CFR (کرایه حمل تا بندر مقصد)

طبق اینکوترم CFR، فروشنده کالا را با قرار دادن آن در کشتی یا هواپیما به خریدار تحویل می‌دهد. یعنی وقتی کالا در کشتی در بندر مشخص شده قرار می‌گیرد، مسئولیت هرگونه آسیب به کالا به عهده خریدار می‌افتد و این اینکوترم به بندر مقصد اشاره‌ای نمی‌کند.

با اینکه مسئولیت آسیب به کالا به خریدار منتقل می‌شود، فروشنده باید قرارداد حمل کالا را تا بندر مقصد تنظیم کند. همچنین، او تمام هزینه‌های تخلیه کالا در بندر مقصد را می‌پردازد، مگر اینکه توافق دیگری وجود داشته باشد. فروشنده همچنین باید کالا را برای صادرات ترخیص کند، اما نیازی به ترخیص کالا برای واردات ندارد. علاوه بر این، نه فروشنده و نه خریدار نیازی به ارائه قرارداد بیمه ندارند.

CIF (هزینه‌های حمل نقل و بیمه بار)

ویژگی‌های اینکوترم CIF مشابه CFR است:

• کالاها طبق اینکوترم CIF زمانی به خریدار تحویل داده می‌شوند که فروشنده آنها را در کشتی قرار می‌دهد.
• وقتی کالا در بندر تحویل قرار می‌گیرد، مسئولیت هرگونه آسیب به کالا به خریدار منتقل می‌شود. با این حال، فروشنده باید قرارداد حمل کالا را تا بندر مقصد تنظیم کند.
• فروشنده همچنین تمام هزینه‌های تخلیه کالا در بندر مقصد را پرداخت می‌کند، مگر اینکه توافق دیگری وجود داشته باشد.
• او باید کالا را برای صادرات ترخیص کند، اما نیازی به ترخیص کالا از گمرک برای واردات ندارد.

تفاوت اصلی بین CIF و CFR این است که در CIF، فروشنده باید یک قرارداد بیمه برای محافظت از کالا در برابر خطراتی مانند گم شدن یا آسیب دیدن از زمان بارگیری تا بندر مقصد تهیه کند. بر عکس CIP، در این اینکوترم، فروشنده باید حداقل بیمه لازم برای حمل بار را طبق شرایط حمل و نقل تهیه کند.

نتیجه

استفاده از اینکوترمز در تجارت بین‌الملل بسیار معمول است، اما گاهی ممکن است باعث سردرگمی و اختلاف نظر بین طرفین شود. قبل از اینکه یک اینکوترم را در قرارداد خود قرار دهید، مهم است که همه طرف‌ها مطمئن شوند که آن اینکوترم تمام نیازها و انتظارات آنها را در همه جوانب پوشش می‌دهد. امیدواریم این توضیحات برای شما مفید بوده باشد.