منظور از بیمه بار در حمل و نقل بین‌المللی چیست؟ بررسی انواع آن
حمل و نقل بین‌المللی یکی از ستون‌های اصلی تجارت بین‌المللی است و نقش مهمی در جابه‌جایی کالاها در سراسر جهان دارد. جالب است بدانید که بیش از ۹۰ درصد لجستیک جهانی از طریق دریا انجام می‌شود. این حجم عظیم از ترانزیت، شامل میلیون‌ها کانتینر و کشتی است که هر روز در مسیرهای کوتاه و طولانی حرکت می‌کنند. اما این مسیرها همیشه امن نیستند و کالاها ممکن است با خطراتی مانند سرقت، آسیب دیدن یا حتی گم شدن روبه‌رو شوند. اینجاست که بیمه بار به‌عنوان یک ابزار ضروری لازم می‌شود تا از کالاها در برابر این خسارات احتمالی محافظت کند.
چرا بیمه بار مهم است؟
تصور کنید کالایی با ارزش از یک کشور به کشور دیگر فرستاده می‌شود و در میان راه، به دلیل طوفان یا سرقت، از بین می‌رود. بدون بیمه، این ضرر می‌تواند برای صاحب کالا یا شرکت حمل‌ونقل بسیار سنگین باشد. بیمه بار با ارائه پوشش‌های مختلف، این نگرانی‌ها را کاهش می‌دهد و آرامش خاطر را برای تاجران به ارمغان می‌آورد. در واقع، این نوع بیمه نه تنها از کالاها محافظت می‌کند، بلکه به پایداری تجارت بین‌المللی نیز کمک می‌کند.
رشد بازار بیمه بار
جالب است بدانید که بازار بیمه حمل‌ونقل بار در سال ۲۰۲۴ به ارزش ۵۶.۸۱ میلیارد دلار رسیده است و پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال ۲۰۲۵ به ۵۹.۰۵ میلیارد دلار افزایش یابد. این رشد نشان می‌دهد که نیاز به بیمه بار روز به روز بیشتر می‌شود. دلیل آن هم روشن است؛ افزایش ریسک‌هایی مانند سرقت بار، مشکلات آب‌وهوایی و حتی تنش‌های ژئوپلیتیکی باعث شده تا شرکت‌ها و بازرگانان بیش از پیش به فکر حفاظت از کالاهایشان باشند.
تعریف بیمه بار
بیمه بار یا بیمه حمل‌ونقل، قراردادی است که بین صاحب کالا و شرکت بیمه امضا می‌شود. این قرارداد تضمین می‌کند که اگر در مسیر جابه‌جایی کالا، به هر دلیلی مانند سرقت، آتش‌سوزی یا حوادث طبیعی، آسیبی به آن وارد شود، شرکت بیمه خسارت را جبران خواهد کرد. این نوع بیمه برای تجارت بین‌المللی بسیار ضروری است، زیرا مسیرهای طولانی و پیچیده حمل‌ونقل، خطراتی مانند گم شدن یا آسیب دیدن کالا را افزایش می‌دهند.
این بیمه نه‌تنها کالاها را محافظت می‌کند، بلکه می‌تواند وسایل نقلیه و حتی کارکنان شرکت حمل‌ونقل را نیز تحت پوشش قرار دهد. به این ترتیب، بازرگانان با اطمینان بیشتری کالاهای خود را به مقصدهای دوردست ارسال می‌کنند، زیرا می‌دانند سرمایه‌گذاری‌شان در برابر خطرات احتمالی ایمن است.
بیمه بار انواع مختلفی داشته و هر یک شرایط خاص خود را برای بیمه کردن دارند. هدف اصلی بیمه این است که سالم رسیدن کالا از مبدأ به مقصد را تضمین کند و در صورت بروز مشکل، خسارت برآورد شده را پرداخت کند.
انواع بیمه بار
بیمه بار به دو روش اصلی دسته‌بندی می‌شود: بر اساس محدوده جغرافیایی و بر اساس نوع پوشش. در ادامه، این دسته‌بندی‌ها را به زبان ساده بررسی می‌کنیم:
۱. انواع بیمه بر اساس محدوده جغرافیایی
بیمه بار با توجه به اینکه کالا از کجا به کجا جابه‌جا می‌شود، به انواع زیر تقسیم می‌شود:
- بیمه وارداتی: برای کالاهایی که از کشورهای دیگر وارد ایران می‌شوند. این بیمه مسیرهای زمینی، دریایی و هوایی را پوشش می‌دهد.
- بیمه صادراتی: برای کالاهایی که از ایران به کشورهای دیگر فرستاده می‌شوند. این بیمه نیز تمام مسیرهای حمل را شامل می‌شود.
- بیمه ترانزیت: این نوع بیمه فقط مسیر جابه‌جایی کالا را پوشش می‌دهد و مبدأ یا مقصد را شامل نمی‌شود.
- بیمه داخلی: برای جابه‌جایی کالاها در داخل ایران، از طریق مسیرهای زمینی یا هوایی.
۲. انواع بیمه بر اساس پوشش‌ها
بیمه‌ها بر اساس میزان و نوع خطراتی که پوشش می‌دهند، به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- کلوز A (پوشش کامل): کامل‌ترین نوع بیمه که برای کالاهای باارزش مناسب است. این بیمه تقریباً تمام خطرات، از جمله سرقت، حوادث طبیعی و آسیب‌های ناشی از بارگیری و تخلیه را پوشش می‌دهد. البته خسارات عمدی یا ناشی از بسته‌بندی غیراستاندارد شامل آن نمی‌شود.
- کلوز B (پوشش متوسط): این بیمه پوشش محدودتری دارد و برای کالاهای خاص مناسب است. مثلاً خسارات کلی، سرقت و برخی حوادث طبیعی را شامل می‌شود، اما خسارات جزئی را پوشش نمی‌دهد.
- کلوز C (پوشش پایه): ساده‌ترین و ارزان‌ترین نوع بیمه که فقط خسارات بزرگ مانند غرق شدن کشتی، آتش‌سوزی یا برخورد وسایل نقلیه را جبران می‌کند.
۳. بیمه بار وانت
این نوع بیمه مخصوص وانت‌ها و نیسان‌های باری است که در داخل کشور کالاها را جابه‌جا می‌کنند. هزینه این بیمه به ارزش کالا و خطراتی مانند تصادف بستگی دارد. برای مثال، وانت‌ها به دلیل آسیب‌پذیری بیشتر نسبت به کامیون‌ها، ممکن است نرخ بیمه متفاوتی داشته باشند.
پوشش‌های بیمه بار
بیمه بار می‌تواند از کالاها در برابر خطرات مختلفی محافظت کند. برخی از مهم‌ترین پوشش‌ها عبارت‌اند از:
- حوادث طبیعی: مانند زلزله، سیل یا طوفان که ممکن است به کالا آسیب بزند.
- سرقت و دزدی: این خطر به‌ویژه در سال‌های اخیر افزایش یافته است، به‌طوری‌که گزارش‌ها نشان می‌دهند سرقت بار یکی از چالش‌های اصلی حمل‌ونقل است.
- آتش‌سوزی و انفجار: خسارات ناشی از آتش یا مواد منفجره.
- تصادفات: مانند برخورد یا واژگونی وسایل نقلیه.
- خسارات بارگیری و تخلیه: آسیب‌هایی که هنگام بار زدن یا خالی کردن کالا رخ می‌دهد.
- خطرات خاص: در مناطق پرتنش مانند دریای سرخ، برخی بیمه‌ها خسارات ناشی از جنگ یا ناآرامی را نیز پوشش می‌دهند.
علاوه بر این، برخی شرکت‌های بیمه پوشش‌های اضافی مانند خسارات ناشی از تأخیر یا شرایط نامناسب انبار را نیز ارائه می‌دهند. در ادامه بیشتر به این موارد خواهیم پرداخت.
بیمه باربری بر حسب پوشش‌های مختلف
انواع بیمه‌های باربری شرایط مختلفی داشته و موارد خاصی را تحت پوشش می‌گیرند. بر همین اساس، تقسیم بندی صورت گرفته است که به توضیح هر یک می‌پردازیم.
بیمه Total Loss
این بیمه را با نام بیمه گمرکی هم صادر می‌کنند. در قرارداد بیمه نامه ذکر شده که اگر به هر دلیل بارهای تحویل گرفته شده در مسیر دریایی صدمه ببینند و یا به کلی نابود شوند، بیمه موظف به جبران خسارت است. کالاهای صادراتی به کشورهای دیگر باید تحت پوشش بیمه Total Loss باشند.
کلوز بیمه
کلوز بیمه توسط همه شرکت‌های بین‌المللی به تأیید رسیده و مورد استفاده تجار قرار می‌گیرد. بر اساس نوع بار و خطراتی که آن را تهدید می‌کند، سه دسته‌بندی برای کلوز بیمه وجود دارد:
بیمه باربری C: این نوع بیمه بار حداقل پوشش دهی را برای کالا انجام می‌دهد و قیمت پایین‌تری دارد. حوادثی که در صورت رخ دادن و آسیب به کالا توسط بیمه جبران خسارت می‌شوند؛ به شرح زیر است:
- انفجار و آتش‌سوزی در کالا
- حوادث مرتبط با کشتی؛ مانند زمین‌گیر شدن، غرق شدن، به گل نشستن و واژگونی در دریا
- خارج شدن قطار و سایر وسایل حمل و نقل از مسیر حرکت و واژگونی آنها
- برخورد هر نوع وسیله نقلیه دریایی یا خارجی به کشتی به غیر از آب
- تخلیه بار در بندر دیگر به دلیل شرایط اضطراری
- زیان همگانی
- خالی کردن بار در دریا به‌منظور سبک شدن کشتی در شرایط بحرانی
- خسارت همگانی
- مسئولیت مشترک در بروز تصادف
بیمه باربری B: در این بیمه حدود 3 درصد به‌ازای هر بسته خسارت دیده، به اضافه ارزش واقعی آن، از شرکت بیمه کننده دریافت می‌شود. تعریف بسته در بیمه، کوچک‌ترین واحد بسته بندی شده در کل بار به حساب می‌آید. شرایط این بیمه به‌قرار زیر است:
- تمامی موارد گفته‌شده در بیمه باری C
- حوادث طبیعی آتشفشان، صاعقه و زلزله
- افتادن بار از عرشه کشتی به درون دریا
- وارد شدن آب دریا به درون کشتی و خسارت به انبار کالا
- نابودی کلیه بار موجود در کشتی
- دزدی و دلالی
- تماس آب با بار
- تماس بار با روغن
- ریزش، شکست و هر نوع خسارت از کالای دیگر
بیمه باربری A: در میان انواع بیمه‌ها، بیمه A کامل‌ترین بوده و بالطبع هزینه بیشتری هم دارد.
برای بیمه A، B، C استثناهایی وجود دارد که عبارتند از:
- خسارت‌های عمدی به بار
- خسارت به دلیل فرسودگی
- خسارت به دلیل بسته بندی غیر اصولی
- خسارت به دلیل مشکل در کالاهای ثبت شده قرارداد بیمه
- خسارت به دلیل تأخیر
- خسارت به دلیل ورشکسته شدن مالک، اجاره کننده و هدایت کننده کشتی
- خسارت به دلیل انفجار هسته‌ای
بارهایی که با کانتینرهای یخچال‌دار جابه‌جا می‌شوند تحت پوشش این بیمه قرار می‌گیرند. در صورتی که به دلیل اختلال، سیستم یخچال کانتینر یا هر دلیل دیگر، بار فاسد شود، شرکت بیمه‌کننده خسارت وارده را جبران می‌کند.
کلوز عدم تحویل
در صورتی که همه یا بخشی از بار، پس از تخلیه از وسیله حمل و نقل مفقود شود، مشتری می‌تواند طبق قرارداد، گزارش عدم تحویل کالا را اعلام کرده و از شرکت بیمه خسارت بگیرد.
لازم به ذکر است که در کلوز A خسارت عدم تحویل کالا ذکر شده است. اما سایر کلوزها شامل این قاعده نمی‌شوند. در صورتی که بیمه‌گذار بخواهد یکی از کلوز B و C را همزمان با کلوز عدم تحویل داشته باشد، شرکت بیمه در مقابل، هزینه بیشتر بار را مشمول بیمه می‌کند.
مطالعه بیشتر: بازرسی کالا و اینسپکشن چیست؟
شرایط بیمه‌های بین‌المللی حمل و نقل
بیمه‌های بین‌المللی در صورت صدمه همه یا بخشی از بار، طبق قرارداد عمل می‌کنند. در ادامه به انواع این خسارات می‌پردازیم:
شرایط خسارت جزئی
در بیمه‌های بین‌المللی با شرایط خسارت جزئی، تنها در شرایطی جبران خسارت می‌شود که همه کالا آسیب ببیند. به این ترتیب اگر بخشی از کالا که در بار قرار گرفته دچار شکستگی و صدمه دیدگی باشد جبران خسارت توسط شرکت بیمه صورت نخواهد گرفت.
شرایط خسارت خاص
نوعی از بیمه‌ها درصد خسارت تعیین می‌کنند. برای مثال در قرارداد ذکر می‌شود که اگر خسارت وارده به کالا تا 10 درصد باشد بیمه خسارت را پرداخت می‌کند. نوع بیمه خسارت خاص و درصدی که در قرارداد ذکر می‌شود، بنا بر نوع کالا متفاوت است. کالاهای ساده‌تر تا 3 درصد جبران خسارت می‌شوند.
شرایط تمام خطر
این نوع بیمه در انواع بیمه بارهای بین‌المللی ارزش بیشتری دارد. به‌موجب قرارداد این بیمه، خسارت کالا به هر میزان که باشد توسط شرکت بیمه جبران خواهد شد. البته لازم به ذکر است که بیمه عواملی مانند جنگ و اعتصابات را متقبل نمی‌شود.
بیمه نامه بر اساس نوع حمل
مسیرهای حمل و نقل بار شامل مسیرهای هوایی، زمینی، ریلی و دریایی است. شرکت‌های بیمه بار شرایطی مانند خسارت به دلیل سرقت، آتش‌سوزی، تصادف و… را پوشش می‌دهند و بسیاری از این بیمه‌ها برای تجار اجباری هستند. در ادامه به توضیح هر یک از بیمه‌ها می‌پردازیم:
بیمه حمل هوایی
در بیمه حمل و نقل هوایی شرکت بیمه طبق قرارداد موظف است خسارت وارده به بار ارسال شده را جبران کند. شرکت‌های بیمه که در سازمان بیمه یاتا عضویت دارند، به‌ازای جابه‌جایی هر کیلوگرم بار از مسیر هوایی، تا 20 دلار حق بیمه تعیین می‌کنند.
البته در صورتی که ارزش کالاهای ارسالی بیشتر باشد، علاوه بر قرارداد گفته‌شده، بیمه‌نامه دیگری نیز صادر می‌شود.
پس از ارسال کالا از مبدأ و انتقال آن به مقصد، فرودگاه مرسوله را به‌منظور سالم رسیدن بار، ارزیابی می‌کند. اگر خسارتی در کالاها دیده شد، مشتری می‌تواند تا 30 روز پس از رسیدن بار به فرودگاه، درخواست خود را مبنی بر جبران خسارت اعلام کند.
بیمه حمل دریایی
بیمه مرسولات دریایی به کالاهایی تعلق می‌گیرد که قرار است از مسیر دریایی به بندرگاه مقصد ارسال شود. قرارداد بیمه بین شرکت و صاحب کالا و همچنین حمل کننده بار امضا می‌شود.
پوشش‌های این نوع بیمه متفاوت بوده و هر یک شرایط خاص خود را دارند. علاوه بر آن بیمه‌های حمل دریایی بر اساس وسیله حمل و نقل طبقه بندی می‌شوند و نرخ آنها بر همین اساس تعیین می‌شود.
بیمه نامه زمینی
در بیمه نامه زمینی مانند سایر انواع بیمه شرح داده شده، سالم رسیدن مرسوله در جاده‌های بین مرزی تضمین می‌شود. در بیمه‌نامه زمینی خسارت‌هایی که مسئول حمل و نقل به کالا وارد می‌کند توسط متصدی حمل بار به شرکت بیمه پرداخت می‌شود.
فرایند اخذ بیمه بار
برای گرفتن بیمه ابتدا باید فرم شرکت بیمه مربوطه را پر کنید. در این فرم مواردی مانند مشخصات کالا، میزان پوشش دهی بیمه، چگونگی حمل و نقل بار و… درخواست شده است. پس از اینکه فرم را پر کردید آن را با مدارک از قبل گفته‌شده به شرکت بیمه تحویل دهید.
شرکت پس از بررسی فرم و ارزش کالاهای لیست شده، نرخ بیمه بار را تعیین می‌کند. رسید هزینه بیمه به مشتری داده می‌شود و پس از موافقت طرفین، حق بیمه به شیوه‌ای که در قرارداد ذکر شده پرداخت می‌شود.
به این ترتیب فرایند سیستمی بیمه بار طی شده و در تاریخ مقرر به سمت مقصد روانه می‌شود.
در بسیاری از موارد بیمه کردن بار به صورت جداگانه مانند بیمه داخلی، خارجی و… برای مشتریان مقرون به صرفه نیست و ملزم به طی کردن مراحل قانونی بیشتری است. در این شرایط به جای بیمه‌های نام‌برده، قرارداد بیمه عمومی منعقد می‌شود.
مراحل صدور بیمه
پس از پر شدن فرم جهت صدور بیمه بار، استعلام قیمت از اداره کل حمل و نقل هواپیمایی یا کشتی و… گرفته می‌شود. کارشناسان فنی مربوطه لیست کالای ذکر شده در قرارداد را تطبیق می‌دهند و پس از تأیید، حق بیمه مشخص می‌شود. رسید واریز حق بیمه نیز به اداره کل ارسال می‌شود.
در مقابل، مشتری از اداره کل گواهی پرداخت حق بیمه را دریافت می‌کند. مدرک اخذ شده به اداره کل آمار و حسابداری فرستاده می‌شوند و برگ اول، به‌عنوان مدرک نزد این اداره می‌ماند.
موارد تخفیف بیمه باربری
شرکت‌های بیمه برای جذب مشتری بیشتر، تخفیف‌هایی را اعمال می‌کنند که مشتریان شرایط خاص امکان بهره‌مندی از آن را دارند. به چند نمونه از این تخفیف‌ها اشاره خواهیم کرد:
- در صورتی که درخواست حمل کالا با کانتینر، از مبدأ به مقصد و بندر داده شود، حق بیمه 10 تا 20 درصد تخفیف داده می‌شود.
- حمل بار به قطار و هواپیما 10 و 25 درصد تخفیف دارد.
- جابه‌جایی کالا از کشورهای همسایه 20 درصد تخفیف دارد.
- پرداخت حق بیمه به‌صورت نقدی، با 10 درصد تخفیف همراه خواهد بود.
در انتخاب شرکت بیمه به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
برای بیمه کالاها در مسیر حمل و نقل بین‌المللی شرکت‌های متعددی وجود دارند. اما اگر تازه کار باشید انتخاب بهترین بیمه‌ها برای شما دشوار خواهد بود. مشاوران بازرگانی جولایی با توجه به تجربه‌ای که دارند و بر اساس نوع بار و شرایط شما، مناسب‌ترین بیمه را پیشنهاد می‌دهند.
نمی‌دانید از کجا شروع کنید؟
گروه بازرگانی جولایی شما را در این راه همراهی می‌کند!
تجارت کالاها و واردات و صادرات آنها پیچیدگی‌های زیادی دارد. اما مهم‌ترین نکته در تمام مراحل، سالم بودن کالا در مسیر حمل و نقل و در نهایت تحویل به مقصد است. بهترین شرکت‌های بیمه که اعتبار بالایی دارند در بسیاری از موارد وظایف خود را به‌درستی انجام داده و مأموریت را به اتمام می‌رسانند.
مقرون به صرفه بودن بیمه باربری نکته دیگری است که برای تجار اهمیت می‌یابد. در این خصوص مشاوران ما با ارائه پیشنهادهایی، بهترین شرکت بیمه با پوشش دهی بالا و قیمت مقرون به صرفه را توصیه می‌کنند.
مراحل پرداخت خسارت
- مشتری خسارت‌دیده باید در مدت زمان 3 تا 5 روز پس از صدمه به بار شرکت بیمه را مطلع کند.
- شرکت بیمه کارشناسان مربوطه را برای ارزیابی کالا به محل مورد نظر می‌فرستد و خسارت‌های وارده توسط کارشناس برآورد می‌شود.
- پس از گردآوری مدارک و مجوزهای خواسته شده ارسال آن به شرکت بیمه انجام می‌گیرد.
- در صورت تأیید شرکت بیمه خسارت وارد آمده به بار به مشتری پرداخت می‌شود.
سخن پایانی
در این مطلب سعی کردیم بیمه بار بین‌المللی و شرایط و انواع آن را شرح دهیم. این اطلاعات به تجار کمک می‌کند تا با مراحل کلی بیمه آشنا شده و در معاملات بین‌المللی از آن استفاده کنند. تماس با ما جهت مشاوره در این زمینه توسط مشتریان و کاربران امکان‌پذیر است.