اینکوترمز (Incoterms) چیست؟
اینکوترمز مجموعه‌ای از قوانین تجاری است که توسط اتاق بازرگانی بین المللی (“ICC”) ایجاد شده است که در قراردادهای تجارت بین المللی استفاده می‌شود. اینکوترمزها قوانینی اجباری نیستند و برای اینکه اثر قانونی داشته باشند، باید به صراحت توسط طرفین، در قرارداد گنجانده شوند.
در ادامه، به تشریح، طبقه بندی بررسی ویژگی‌های اساسی اینکوترمز برای همه روش‌های حمل و نقل می‌پردازیم، پس همراه ما باشید.
طبقه بندی اینکوترمز
اینکوترمز به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شود: E، F، C و D. رده E (خروج) که فقط شامل یک اصطلاح تجاری است، یعنی EXW (تحویل کالا در محل کار). رده F (حمل اصلی بدون پرداخت) که شامل سه اصطلاح تجاری است:
- FCA (تحویل رایگان به حمل کننده)
- FAS (تحویل رایگان کالا در کنار کشتی در مبدأ)
- FOB (تحویل روی عرشه)
رده C (حمل اصلی پرداخت شده) که شامل چهار اصطلاح تجاری است:
- CPT (پرداخت كرايه حمل كالا تا مقصد)
- CIP (حمل و نقل و بیمه پرداخت شده)
- CFR (کرایه حمل تا بندر مقصد)
- CIF (هزینه‌های حمل و نقل و بیمه بار)
دسته D (ورود) که شامل سه اصطلاح تجاری است:
- DAP (تحویل در محل)
- DPU (تحویل در محل مقرر پس از تخلیه)
- DDP (تحویل کالا در محل مقرر در مقصد بعد از ترخیص)
چهار دسته فوق را نیز می‌توان بر اساس وسایل حمل و نقل طبقه بندی کرد:
- اینکوترمز برای هر نوع حمل و نقل: EXW، FCA، CPT، CIP، DPU، DAP و DDP.
- اینکوترمز فقط برای حمل و نقل دریایی و هوایی: FAS، FOB، CFR و CIF.
هر اینکوترم شامل مجموعه‌ای از قوانین تفسیری برای تعهدات فروشنده (A1-A10) و خریدار (B1-B10) است که موضوعات زیر را پوشش می‌دهد:
- A1/B1 تعهدات عمومی
- A2/B2 تحویل
- A3/B3 خطرات
- A4/B4 حامل
- A5/B5 بیمه
- A6/B6 سند تحویل یا حمل و نقل
- A7/B7 ترخیص کالا برای صادرات یا واردات
- A8/B8 چک کردن یا بسته بندی یا علامت گذاری
- A9/B9 تخصیص هزینه‌ها
- A10/B10 اطلاعیه‌ها
ویژگی‌های اساسی اینکوترمز مورد استفاده برای همه حالت‌های حمل و نقل
EXW (تحویل کالا در محل کار)
اینکوترم EXW تنها اینکوترمی است که حداقل تعهدات را بر فروشنده تحمیل می‌کند. در این اینکوترم، فروشنده فقط موظف است کالا را در محل تحویل مشخص شده به خریدار تحویل دهد که معمولاً محل کار فروشنده است، اما می‌تواند هر مکان خاص دیگری مانند انبار، کارخانه و غیره باشد و به هر حال باید در محدوده و زمان توافق شده در قرارداد باشد. در این حالت، لازم نیست فروشنده کالا را در وسیله نقلیه خاصی بارگیری کند یا کالا را برای صادرات ترخیص کند.
در صورتی که محل تحویل در قرارداد مشخص نشده باشد یا اینکه بتوان چندین محل را برای تحویل بار در نظر گرفت، «فروشنده می‌تواند نقطه‌ای را انتخاب کند که به بهترین نحو با هدفش مطابقت دارد».
همانطور که معمولاً در قراردادهای فروش مشخص می‌شود، فروشنده کلیه خطرات از بین رفتن یا آسیب دیدن کالا را تا زمان تحویل به خریدار متحمل می‌شود. اما پس از تحویل، این ریسک‌ها به طور خودکار به خریدار منتقل می‌شوند. این موضوع در مورد هر گونه هزینه مربوط به کالا نیز صادق است. تا زمان تحویل کالا، هزینه‌ها بر عهده فروشنده است و پس از تحویل آنها به خریدار، این هزینه‌ها بر عهده خریدار خواهد بود.
همانطور که گفته شد، این اینکوترم بسیار به نفع فروشنده است و از این جهت، کارشناسان توصیه می‌کنند که بهتر است EXW برای تجارت داخلی (و نه بین المللی) استفاده شود و همچنین باید بدانید که در این اینکوترم معمولاً از حمل کننده‌هایی با زمان محدود استفاده می‌شود که یعنی حمل کننده محموله را از محل مشتری تحویل می‌گیرد و در کامیون خود بارگیری می‌کند و به دست خریدار می‌رساند. شرایط پرداخت برای تراکنش‌های EXW معمولاً به صورت نقدی، دریافت پیش پرداخت و حتی در برخی موارد اقساطی است.
همانطور که در راهنمای ICC برای اینکوترمز 2010 ذکر شد، طرفین گاهی اوقات عبارت “بارگذاری” را به دنبال ارجاع به EXW، یعنی EXW بارگذاری شده، در قرارداد فروش خود ذکر می‌کنند. این کار معمولاً برای گسترش مسئولیت به عملیات بارگیری در نظر گرفته شده است.
با این حال، بدون توضیح بیشتر، به سختی می‌توان گفت که آیا چنین اصطلاحی به معنای «بر عهده گرفته شدن خطرات توسط فروشنده» است یا «بر عهده گرفته شدن خطرات توسط خریدار» و در صورت اختلاف نیز قابل تفسیر است.
در این رابطه، اگر منظور از “بارگذاری” برای گسترش مسئولیت به فروشنده باشد، طرفین ممکن است FCA را در نظر بگیرند و نه EXW.
به طور کلی، طرفین قرارداد باید در نظر داشته باشند که FCA ایجاب می‌کند که تعهد ترخیص کالا برای صادرات نیز بر عهده فروشنده باشد.
FCA (تحویل رایگان به حمل کننده)
تحت اینکوترم FCA، تحویل کالا به شرح زیر انجام می‌شود:
- اگر محل تحویل مشخص شده، محل کار فروشنده باشد، زمانی که کالا در وسیله حمل کننده، توسط خریدار بارگیری می‌شود، بار تحویل داده شده تلقی می‌شود.
- اگر محل تحویل مشخص شده در جای دیگری باشد، به عنوان مثال، یک انبار یا کارخانه و غیره، کالاها زمانی تحویل داده شده تلقی می‌شوند که شرایط زیر برآورده شوند:
- پس از بارگیری در وسیله نقلیه فروشنده، به محل مشخص شده می‌رسند، آماده تخلیه از وسیله نقلیه حمل و نقل فروشنده است و در اختیار شرکت حمل و نقل معرفی شده توسط خریدار قرار می‌گیرد.
شرکت حمل و نقل، معمولاً شرکتی است که کالا یا مسافر را به‌صورت مستقیم و بدون واسطه جا به جا می‌کند و به مقصد می‌رساند. از جمله راه‌های حمل و نقل می‌توان به خطوط کشتیرانی، حمل و نقل هوایی، یا راه آهن اشاره کرد. با این حال، در اصطلاح FCA، متصدی حمل و نقل می‌تواند هر شخص یا شرکتی باشد که طبق قرارداد «متعهد به انجام یا تهیه» چنین خدماتی است.
در سال 2020، چندین تعهد جدید به اینکوترم FCA اضافه شد. به عنوان مثال، طرفین ممکن است توافق کنند که خریدار به شرکت حمل و نقل دستور دهد که سند حمل و نقل (بارنامه) را همراه با کالا برای فروشنده ارسال کند. در عوض، فروشنده متعهد می‌شود که این سند را برای خریدار ارسال کند، که برای دریافت کالا از متصدی حمل و نقل، به صورتحساب نیاز دارد.
FCA علاوه بر این، فروشنده را ملزم می‌کند تا در صورت لزوم، کالا را برای صادرات ترخیص کند. اما فروشنده هیچ تعهدی برای ترخیص کالا برای واردات ندارد.
CPT (پرداخت كرايه حمل كالا تا مقصد)
بر اساس اینکوترم CPT، تحویل کالا زمانی اتفاق می‌افتد که توسط فروشنده در محل مورد توافق به حمل کننده تحویل داده شود. از این نظر، فروشنده موظف است به هزینه خود قرارداد حمل کالا را از محل تحویل تا مقصد کالا منعقد کند.
وجود قرارداد حمل در انتقال خطر از فروشنده به خریدار در محل تحویل تأثیری ندارد، یعنی با تحویل کالا به متصدی حمل و نقل خطری متوجه انتقال دهنده کالا نیست. با این حال، اگر فروشنده هزینه‌های مربوط به تخلیه کالا در محل مقصد را طبق قرارداد حمل متحمل شود، باید به آنها متعهد باشد، مگر اینکه به نحو دیگری توافق شده باشد.
CPT همچنین از فروشنده می‌خواهد که کالا را برای صادرات، در صورت لزوم، ترخیص کند و تمام خطرات مربوط به آن را بپذیرد. اما فروشنده چنین تعهدی برای واردات ندارد. نه فروشنده و نه خریدار ملزم به انعقاد قرارداد بیمه بار نیستند.
CIP (حمل و نقل و بیمه پرداخت شده)
طبق اینکوترم CIP، فروشنده همان تعهداتی را دارد که طبق CPT مشخص شده است. یعنی تحویل کالا به حاملی که فروشنده با آن قرارداد دارد و همچنین باید کالا را برای صادرات ترخیص کند، البته با اضافه کردن برخی تعهدات به قرارداد. این تعهدات بیشتر، شامل بیمه به منظور پوشش در برابر خطرات یا خسارت به کالا از محل تحویل حداقل تا مقصد می‌شود.
بیمه نیز باید طبق بند (الف) بندهای بارنامه مؤسسه یا بندهای مشابه انجام شود و حداقل 10 درصد قیمت قراردادی را پوشش دهد. قبل از بازنگری اینکوترمز در سال 2020، حداقل پوشش بیمه طبق بندهای (C) بندهای محموله مؤسسه حمل و نقل بود. با این حال، حتی امروز، طرفین می توانند در مورد پوشش بیمه کمتر توافق کنند. پس از عقد قرارداد، فروشنده موظف است بیمه نامه را به خریدار ارائه دهد.
DAP (تحویل در محل) یکی از مهم‌ترین اینکوترمز
این اینکوترم معمولاً در مواردی استفاده می‌شود که طرفین نمی‌خواهند ریسک و هزینه تخلیه را متحمل شوند، بر خلاف اینکوترم DPU. طبق DAP، کالاها زمانی که در وسیله حمل و نقل مورد نظر، آماده تخلیه در مقصد یا نقطه توافق شده باشند، در صورت ذکر در قرارداد، در اختیار خریدار قرار می‌گیرند و مستقیماً توسط فروشنده به خریدار تحویل داده می‌شوند. برخلاف CPT یا CIP، محل تحویل و مقصد تحت اینکوترم DAP یکسان است؛ بنابراین، فروشنده تا زمانی که کالا را به شرح فوق در محل مقصد در اختیار خریدار قرار ندهد، این ریسک را متحمل می‌شود.
با اینکه با توجه به قرارداد حمل و نقل، هزینه‌های حمل کالا و ترخیص کالا برای صادرات بر عهده فروشنده است، فروشنده ملزم به تخلیه کالا از وسیله نقلیه در محل نیست. علاوه بر این، نه فروشنده و نه خریدار ملزم به امضای قرارداد بیمه بار تا مقصد نیستند.
DPU (تحویل در محل مقرر پس از تخلیه)
DPU ویژگی جدیدی از اینکوترمز 2020 است که جایگزین DAT (تحویل در ترمینال) شده است که در اینکوترمز 2010 ایجاد شده بود و به نوبه خود جایگزین DEQ (تحویل در خارج از اسکله) در اینکوترمز 2000 شده بود.
بر اساس اینکوترم DPU، تحویل کالا توسط فروشنده به خریدار زمانی اتفاق می‌افتد که کالا از وسیله نقلیه حمل و نقل تخلیه شود و در مقصد یا در نقطه توافق شده در مقصد در اختیار خریدار قرار گیرد. این تنها اینکوترمی است که فروشنده را ملزم به تخلیه کالا در مقصد می‌کند؛ بنابراین، فروشنده تا زمانی که کالا را در محل مقصد تخلیه نکرده باشد، این ریسک را متحمل می‌شود.
علاوه بر این، در این اینکوترم فروشنده متعهد می‌شود که با هزینه خود قراردادی را برای حمل منعقد کند یا ترتیب حمل و نقل را بدهد. همچنین موظف به ترخیص کالا برای صادرات است. اما چنین تعهدی برای واردات اعمال نمی‌شود. همچنین خریدار موظف است در اخذ اسناد مربوطه برای تشریفات ترخیص صادرات کمک کند. برخلاف CIP، فروشنده (یا خریدار) هیچ تعهدی برای تهیه قرارداد بیمه تحت DPU ندارد.
DDP (تحویل کالا در محل مقرر در مقصد بعد از ترخیص)
بر اساس اینکوترم DDP، در صورتی که کالا در اختیار خریدار قرار گیرد، برای واردات ترخیص شود، در وسیله نقلیه حمل و نقل ورودی، آماده تخلیه در محل مقصد یا توافق شده باشد، تحویل داده در نظر گرفته می‌شود. اینکوترم DDP حداکثر مسئولیت را به فروشنده تحممی‌کندکند زیرا این تنها اینکوترمی است که نیاز به ترخیص برای واردات توسط فروشنده دارد.
مانند سایر اینکوترمز مشابه، DDP فروشنده را ملزم می‌کند که قرارداد حمل را منعقد کند یا به هزینه خود ترتیب حمل و نقل را بدهد. با این حال، هیچ قرارداد بیمه‌ای از فروشنده یا خریدار لازم نیست.
اینکوترمز مورد استفاده برای حمل و نقل دریایی و هوایی
FAS (تحویل رایگان کالا در کنار کشتی در مبدأ) پرکاربردترین اینکوترمز در حمل و نقل دریایی
طبق اینکوترم FAS، فروشنده زمانی کالا را تحویل می‌دهد که یا آن را در کنار کشتی که خریدار معرفی کرده است، و در بندر حمل و نقل مشخص شده قرار دهد یا کالای تحویل داده شده را تهیه کند. هنگامی که کالا در کنار کشتی باشد، مسئولیت خطر یا آسیب احتمالی به کالا از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. همچنین فروشنده متعهد می‌شود که کالا را برای صادرات ترخیص کند نه واردات.
فروشنده هیچ تعهدی به انعقاد قرارداد حمل ندارد. به نوبه خود، این خریدار است که کلیه هزینه‌های حمل کالا از بندر را بر عهده می‌گیرد. در نتیجه، FAS برای مواردی که کالاها فقط باید به حامل تحویل داده شوند، به عنوان مثال، در پایانه کانتینری، قبل از قرار گرفتن در کنار کشتی، مناسب نیست. همچنین فروشنده موظف به ترخیص کالا برای صادرات (نه واردات) است و انعقاد هیچ قرارداد بیمه‌ای الزامی نیست.
FOB (تحویل روی عرشه)
بر اساس FOB، کالاها زمانی که در کشتی معرفی شده توسط خریدار در بندر حمل و نقل مشخص شده تحویل داده شوند و بارگیری شوند، تحویل داده شده تلقی می‌شود؛ بنابراین، پس از قرار گرفتن کالا در کشتی، خطرات آسیب به کالا به خریدار منتقل می‌شود. همچنین فروشنده باید کالا را برای صادرات ترخیص کند نه واردات. درست مانند اینکوترم FSA، فروشنده هیچ تعهدی برای انعقاد قرارداد حمل ندارد. کلیه هزینه‌های مربوط به حمل کالا از بندر بارگیری ذکر شده به عهده خریدار است. همچنین طبق FOB هیچ بیمه‌ای لازم نیست که توسط فروشنده یا خریدار تهیه شود.
CFR (کرایه حمل تا بندر مقصد)
طبق CFR، فروشنده کالا را با قرار دادن در کشتی یا هواپیما، به خریدار تحویل می‌دهد؛ بنابراین، زمانی که کالا در کشتی در بندر مشخص شده قرار می‌گیرد، مسئولیت خطر آسیب به کالا به خریدار منتقل می‌شود، و این اینکوترم بندر مقصد را مورد پوشش قرار نمی‌دهد.
صرف نظر از انتقال مسئولیت خطر در بندر مشخص شده برای تحویل، فروشنده موظف است قرارداد حمل کالا را تا بندر مقصد منعقد کند. فروشنده همچنین باید کلیه هزینه‌های مربوط به تخلیه در بندر مقصد ناشی از قرارداد حمل را متقبل شود، مگر اینکه به نحو دیگری توافق شده باشد. همچنین موظف به ترخیص کالا برای صادرات است نه واردات. ارائه هیچ قرارداد بیمه‌ای از طرف فروشنده یا خریدار الزامی نیست.
CIF (هزینه‌های حمل نقل و بیمه بار)
ویژگی‌های CIF بسیار شبیه به ویژگی‌های CFR است:
- کالاها تحت اینکوترم CIF زمانی تحویل داده می‌شوند که فروشنده آنها را در کشتی قرار می‌دهد.
- اگرچه انتقال مسئولیت خطر در بندر مورد نظر برای تحویل صورت می‌گیرد، فروشنده موظف است قرارداد حمل کالا را تا بندر مقصد منعقد کند.
- فروشنده باید کلیه هزینه‌های مربوط به تخلیه در بندر مقصد ناشی از قرارداد حمل را متقبل شود، مگر اینکه به نحو دیگری توافق شده باشد.
- فروشنده موظف به ترخیص کالا برای صادرات است نه واردات.
تفاوت اصلی بین CIF و CFR در الزامات مندرج در اینکوترم CIF برای فروشنده، انعقاد قرارداد بیمه‌ای در برابر خطر از دست دادن یا خسارت وارده به کالا از بندر حمل به حداقل بندر مقصد است. با این حال، برخلاف CIP، فروشنده موظف است طبق بندهای (C) بندهای مؤسسه حمل و نقل، یا سایر بندها، حداقل بیمه را برای محموله دریافت کند.
نتیجه
استفاده از اینکوترمز در تجارت بین‌الملل یک پدیده گسترده است و اغلب به دلیل سردرگمی در مورد آنها اختلافاتی ایجاد می‌شود. قبل از درج یک اینکوترم در قرارداد، ضروری است طرفین اطمینان حاصل کنند که اینکوترم مورد نظر تمام انتظارات و نیازهای آنها را در مورد تمامی مسائل برآورده می‌کند. امیدواریم این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بهتر است برای درک بهتر این قوانین با متخصصان بازرگانی جولایی تماس بگیرید و مشاوره واردات و صادرات دریافت کنید تا اطلاعات کامل‌تری را متناسب با نیاز شما در اختیارتان قرار دهند.