دموراژ چیست و چه تفاوتی با دیسپچ دارد؟

در صنعت حمل و نقل دریایی، شما با اصطلاحات و عبارات متعددی روبرو می شوید که اگر به خوبی با این مفاهیم آشنا نباشید، نمی توانید به درستی نسبت به امور محوله آن بپردازید. دموراژ و دیسپچ دو اصطلاح رایج در حمل و نقل دریایی هستند که قصد داریم در این مطلب با معنا و مفهوم آنها آشنا شده و به تفاوت میان این دو نیز پی ببریم؛ با ما همراه باشید و ادامه مطلب را از دست ندهید.

فهرست مطالب

• دموراژ چیست؟
• آشنایی با انواع دموراژ
  • 1. دموراژ کانتینر
  • 2. دموراژ کشتی
  • 3. دموراژ پایانه
  • 4. دموراژ ریلی
• دلایل افزایش هزینه دموراژ و راه های کاهش آن
• راه های کاهش هزینه دموراژ
• دیسپچ چیست؟
• چه کسی هزینه دموراژ را می پردازد؟

دموراژ چیست؟

تا به حال واژه دموراژ به گوشتان خورده است؟ واردات و صادرات دو مقوله بسیار مهم در حوزه تجارت بین الملل هستند که به واسطه آنها، بسیاری از کشورها به رشد اقتصادی قابل توجهی دست پیدا می کنند. حتی می توانیم بگوییم رشد و شکوفایی بسیاری از کشورها نیز به همین واردات و صادرات کالا وابسته است.

یکی از روش های واردات و صادرات، حمل و نقل دریایی است. در این پروسه، کالاها و تجهیزات خریداری شده، از طریق کانتینرها و کشتی های باربری بزرگ از مبدا به مقصد ارسال می شوند. در پروسه جابه‌جایی و حمل و نقل، خریدار، فروشنده و شرکت باربری با یکدیگر طرف قرارداد هستند و هر یک وظایفی را برعهده دارند. عدم رعایت قوانین در معاملات تجاری و تخطی در وظایف، می تواند افراد را متحمل خسارات سنگینی کند.

دموراژ، اصطلاحی است که ممکن است در اینجا به گوشتان بخورد. تصور کنید شما تصمیم فروش کالا به شرکتی در خارج از ایران دارید و یا قصد دارید کالایی را از خارج از کشور به بازار داخلی وارد کنید. این کار نیز قرار است از طریق حمل و نقل دریایی و به کمک کانتینرهای باربری صورت گیرد. در واقع شما کانتینر را از شرکت های حمل و نقل برای مدت زمانی مشخص اجاره می کنید. در اینجا طرف حساب شما شرکت باربری است.

از آنجایی که این مجموعه، کشتی و کانتینرهای خود را به شرکت های متعددی اجاره می دهند شما تنها برای زمان مشخصی می توانید کشتی یا کانتینر را در اختیار داشته باشید. در صورتی که از این مدت زمان بگذرد و همچنان کشتی یا کانتینر را به شرکت باربری تحویل نداده باشید، متحمل پرداخت خسارت خواهید بود که به آن دموراژ می گویند.

آشنایی با انواع دموراژ

برای اینکه بتوانید در تجارتی که در آن فعالیت دارید، روندی رو به رشد داشته باشید، باید به خوبی حیطه کاری خود و قوانین آن مسلط باشید. دموراژ که چندی پیش با آن آشنا شدیم یکی از اصطلاحات رایج حمل و نقل دریایی است که انواع مختلفی دارد. در ادامه با انواع آن بیشتر آشنا خواهید شد:

1. دموراژ کانتینر

کانتینرها از مهم ترین تجهیزات حمل و نقل هستند که می توان به کمک آنها، حجم بالایی از محموله را به راحتی درون کشتی باربری جای داد و به هر نقطه ای از دنیا ارسال کرد. یکی از انواع دموراژ، دموراژ کانتینر است. این نوع دموراژ همانطور که از نامش پیداست مربوط به زمانی است که صاحب بار، تعدادی کانتینر از شرکت باربری تحویل گرفته و آن ها را در زمان مقرر به شرکت تحویل نداده است.

در صورتی که کانتینرها به موقع تحویل داده نشوند و علاوه بر این، دچار آسیب یا خرابی گردند، صاحب بار باید به شرکت باربری جریمه پرداخت کند. از این رو به این نوع دموراژ، دموراژ کانتینر می گویند. دقت داشته باشید که عدم تحویل به موقع کانتینر یا سالم تحویل ندادن آن می تواند دیگر مشتریانی که به کانتینر نیاز دارند را با مشکلات عدیده ای روبرو کند. بنابراین دموراژ کانتینر حداقل کاری است که کمک می کند تا بخشی از تخلف افراد جبران شود.

2. دموراژ کشتی

یکی دیگر از انواع دموراژ، دموراژ کشتی است. شرکت های کشتی رانی برای اینکه بتوانند به خوبی مشتریان خود راضی نگه دارند و یا خدمت رسانی بهتری به آنها داشته باشند، یک برنامه زمانی مشخص تنظیم می کنند و بر اساس این برنامه ریزی، کشتی های باربری را به متقاضیان حمل و نقل بار تحویل می دهند.

در صورتی که هر یک از مشتریان نسبت به تحویل دادن کشتی در زمان مشخص سهل انگاری کند و از زمان تحویل کشتی بگذرد، باید خسارت این تاخیر زمانی را پرداخت کند. در اینجا از اصطلاح دموراژ کشتی استفاده می شود. برای اینکه با چنین مسئله ای روبرو نشوید، باید برنامه ریزی خود را به گونه ای تنظیم کنید که پس از رسیدن بار، محموله به سرعت هر چه تمام تر از داخل کشتی تخلیه شود و کشتی به مجموعه باربری تحویل داده شود.

3. دموراژ پایانه

دموراژ پایانه مربوط به زمان خارج شدن از پایانه است. اگر محموله شما با کشتی در زمان مقرر از پایانه خارج نشود، باید جریمه آن را با عنوان دموراژ پایانه پرداخت کنید. همانطور که هزینه دموراژ کانتینر و دموراژ کشتی قابل توجه است، دموراژ پایانه نیز هزینه قابل توجهی دارد. چرا که این تنها شما نیستید که قصد تجارت دارید.

شرکت های زیادی در این حوزه فعالیت می کنند و کوچک ترین اختلالی در روند کاری هر یک از کشتی های باربری، می تواند فعالیت و عملکرد کل مجموعه باربری را مختل کند. اگر محموله شما به موقع از پایانه خارج نشود، عملکرد اپراتور ترمینال تحت تاثیر قرار می گیرد. بنابراین افرادی که باعث چنین مشکلی شده اند، موظف به پرداخت جریمه هستند.

4. دموراژ ریلی

این نوع دموراژ مربوط به زمان تخلیه واگن های ریلی است. هنگامی که از زمان توافق شده برای تخلیه واگن های ریلی می گذرد و کارها به موقع انجام نمی شود. عملکرد شرکت های ریلی مختل شده و به نوعی برای مدیریت فرایندها با مشکلاتی روبرو می شوند. اینگونه هزینه های ترخیص راه آهن نیز بالا می رود. در واقع بی قانونی و رعایت نکردن قوانین توسط یک فرد می تواند فعالیت کل یک واحد باربری را با چالش های زیادی روبرو کند. از این رو دموراژ ریلی برای چنین مواقعی به کار گرفته می شود.

دلایل افزایش هزینه دموراژ و راه های کاهش آن

عوامل زیادی روی هزینه دموراژ تاثیرگذار هستند. از این رو نمی توانیم بگوییم برای هر محموله باربری و برای هر تاخیری، جریمه ای که برای افراد تعیین می شود یکسان و برابر است. برای مثال نوع، ابعاد کانتینر و امکاناتی که دارد، روی هزینه نهایی دموراژ تاثیرگذار است. اما گاهی یک سری عوامل باعث می شوند تا هزینه دموراژ افزایش پیدا کند. از مهم ترین این عوامل می توانیم به لیست زیر اشاره کنیم:

• گاهی اوقات عدم اطلاع صاحبین بار از زمان دقیق تحویل کانتینر یا کشتی باعث می شود تا آنها به موقع اقدام به تحویل به شرکت باربری نکنند و از مدت زمان تحویل نیز زمان زیادی بگذرد.
• در برخی مواقع صاحب بار به دلیل مشکلات مالی این امکان را ندارد که محموله خود را از گمرک ترخیص کند. به همین علت ناچار است برای مدت زمانی کانتینر حمل بار را در اختیار نگه دارد. این یکی دیگر از عوامل افزایش هزینه دموراژ است.
• در برخی مواقع اختلافاتی که بین صاحبین بار و مسئولین شرکت های کشتی رانی به وجود می آید، باعث می شود تا هزینه های دموراژ بالا روند.
• در برخی مواقع، مسئولین و بازرسان گمرکی، بازرسی کانتینرهای حمل بار را بسیار طولانی انجام می دهند. این موضوع باعث می شود تا زمان ترخیص کالا نیز به طول بینجامد. به همین ترتیب کانتینر نیز در زمان مقرر به شرکت کشتی رانی تحویل داده نمی شود و هزینه دموراژ بالا می رود.

راه های کاهش هزینه دموراژ

حال می خواهیم ببینیم آیا راهکاری وجود دارد که بتوان از این طریق هزینه های دموراژ را تا حدی کاهش داد؟ در اینجا یک سری نکات کلیدی ارائه می شوند که اگر به آن ها دقت داشته باشید، می توانید از افزایش هزینه دموراژ جلوگیری کنید. این نکات به شرح زیر هستند:

• بهتر است تا حد امکان مدت زمان بارگیری، ترخیص بار و تخلیه بار از کانتینر را تخمین بزنید. همچنین پیشامدهایی که به نظر غیرممکن به نظر می رسند را در نظر بگیرید. به عنوان مثال اگر به عنوان صاحب بار تصور می کنید که ممکن است ترخیص بار در گمرک مقصد با تاخیر همراه باشد، بهتر است به سراغ کانتینرهایی بروید که امکان اجاره آن ها برای مدت زمان بیشتر وجود دارد. معمولا گروه حمل و نقل دریایی که با شما قرارداد همکاری می بندد می تواند به خوبی شما را راهنمایی کند.
• حتما در پروسه واردات و قبل از به حرکت درآمدن کشتی، بارنامه را به طور دقیق بررسی کنید. اینگونه می توانید مطمئن شوید که تعرفه و شرایط خاصی درون آن ذکر نشده که از آن مطلع نباشید.
• برای کوتاه تر شدن پروسه ترخیص کالا، بهتر است پیش از اینکه کشتی به گمرک برسد، کارهای اداری آن را انجام دهید. اینگونه در زمان صرفه جویی می شود و می توانید به موقع کانتینر و کشتی را به شرکت مربوطه تحویل دهید.
• پس از تخلیه بار، بلافاصله کانتینر و کشتی را تحویل دهید.
• در پایان مطمئن شوید که زمان دقیق تحویل کشتی و کانتینر به درستی ثبت شده باشد. اینگونه امکان سوء استفاده از شما وجود نخواهد داشت.
• همیشه اطلاعات خود را در رابطه با قوانین بندر به روز نگه دارید و از تغییرات احتمالی پیش آمده مطلع باشید.

دیسپچ چیست؟

اما در مقابل واژه دموراژ، ما اصطلاح دیسپچ را نیز داریم. دیسپچ دقیقا مفهوم مقابل دموراژ را دارد. یعنی تصور کنید به جای اینکه کانتینر یا کشتی را دیرهنگام به شرکت کشتی رانی تحویل دهید، زودتر از موعدی که در قرارداد ذکر شده است تحویل دهید. این به منزله آن است که نه تنها شما نیازی به پرداخت جریمه ندارید، بلکه به دلیل تحویل سریع، مستحق دریافت پاداش نیز هستید.

در اینجا به اصطلاح می گویند دیسپچ اتفاق افتاده است. مقدار پاداش یا دیسپچ بسته به شرایط هر فردی متفاوت است. معمولا مقدار آن در قراردادی که بین شرکت کشتی رانی و صاحب بار بسته می شود، ذکر می گردد. پس در اینجا هم با مفهوم دیسپچ آشنا شدیم و هم به تفاوت آن با دموراژ پی بردیم.

چه کسی هزینه دموراژ را می پردازد؟

یکی از سوالاتی که ممکن است برای برخی افراد به وجود آید این است که هزینه دموراژ را چه کسی متقبل می شود؟ معمولا صاحب بار و یا هر فردی که محموله یا بار را به همراه دارد، در صورتی که کانتینر و کشتی را به موقع به شرکت کشتی رانی تحویل ندهد، موظف به پرداخت جریمه دموراژ است. هنگام تحویل کشتی و کانتینرها برای شروع پروسه واردات، تمام مشخصات طرفین معامله در قرارداد ذکر می شود تا در صورت بروز هرگونه مشکل و به هنگام دریافت جریمه از شخص موردنظر ابهامی وجود نداشته باشد.