کالا های وارداتی به ظاهر پرسود اما پر ریسک: چه کالاهایی را بهتر است وارد نکنیم؟
واردات کالا همیشه یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد ایران بوده است. از تأمین مایحتاج روزمره مثل مواد غذایی و پوشاک گرفته تا تجهیزات پیشرفته برای توسعه صنایع، واردکنندگان نقشی کلیدی در این چرخه دارند. اما همه کالا های وارداتی یکسان نیستند؛ برخی در نگاه اول سودآور به نظر می‌رسند، اما وقتی دقیق‌تر نگاه می‌کنیم، پر از ریسک و چالش‌اند. در سال ۱۴۰۴، با توجه به تغییرات سریع بازار جهانی، تحریم‌های احتمالی و نیازهای داخلی در حال تحول، شناخت این کالا های پر ریسک از همیشه ضروری‌تر شده است.
در ادامه، به شما توضیح می‌دهیم که چرا باید از واردات برخی کالاها اجتناب کنید و چه درس‌هایی می‌توان از داده‌ها، اخبار و تجربه‌های گذشته گرفت. هدف این است که واردکننده‌ها با چشم باز تصمیم بگیرند و از ضررهای مالی و اعتباری در امان بمانند.
چرا باید مراقب کالا های وارداتی پر ریسک باشیم؟
تصور کنید کالایی را وارد کرده‌اید که به ظاهر سود خوبی دارد، اما چند ماه بعد انبارتان پر از جنس‌هایی است که کسی نمی‌خرد یا مصرف‌کننده‌ها مدام از آن شکایت می‌کنند. این دقیقاً تعریف کالا های وارداتی پر ریسک است: کالاهایی که به دلایل مختلف مثل کیفیت پایین، تحریم‌ها یا تقاضای ناپایدار، بیشتر از سود، ضرر و سردرد می‌آورند. اینجاست که باید مدیریت ریسک واردات را در نظر بگیریم تا جلوی ضرر را بگیریم.
کالای پر ریسک یعنی چه؟
به زبان ساده، کالای پر ریسک یعنی چیزی که وارد کردنش مثل راه رفتن روی لبه لیغ است. ممکن است در نگاه اول ارزان و پرطرفدار باشد، اما مشکلاتی مثل خرابی زودهنگام، عدم تطابق با استانداردهای ایمنی یا حتی قطع شدن زنجیره تأمین، آن را به یک کابوس تبدیل کند. مثلاً فرض کنید دستگاهی وارد می‌کنید که بعد از چند ماه خراب می‌شود و هیچ خدمات پس از فروشی هم برایش نیست. مصرف‌کننده ناراضی می‌شود، شکایت می‌کند و اعتبار شما هم زیر سؤال می‌رود.
تجربه‌های تلخ گذشته
نگاهی به سال‌های گذشته نشان می‌دهد که اشتباهات واردات چیز جدیدی نیست و واردکننده‌ها بارها از این خطاها ضرر دیده‌اند. مثلاً در سال ۱۳۹۷، موجی از دستگاه‌های برقی ارزان‌قیمت چینی مثل بخاری و آبمیوه‌گیری وارد بازار ایران شد. قیمت پایین این کالاها خیلی‌ها را وسوسه کرد، اما نتیجه چه بود؟ بیشتر این دستگاه‌ها کیفیت نداشتند، زود خراب شدند و مصرف‌کننده‌ها ضرر کردند. واردکننده‌ها هم با انبارهایی پر از جنس بلااستفاده و شکایت‌های متعدد روبه‌رو شدند. طبق آمار غیررسمی، در آن سال حدود ۳۰ درصد از این محصولات مرجوع شدند که نشان‌دهنده عمق فاجعه است. این تجربه‌ها به ما یادآوری می‌کند که سود ظاهری نباید ما را فریب دهد؛ تحقیق و بررسی عمیق، کلید موفقیت است.
نظر کارشناسان
یک کارشناس تجارت بین‌الملل، در این باره می‌گوید: “واردات بدون مطالعه مثل پریدن توی استخر بدون چک کردن عمقش است. در شرایط فعلی ایران، با نوسانات ارزی و تحریم‌ها، واردکننده‌ها باید بیشتر از همیشه محتاط باشند و روی کیفیت و پایداری تقاضا تمرکز کنند.”
دستگاه‌های لیزر زیبایی چینی
یکی از کالا های پر ریسک وارداتی که حاصل واردات از چین در سال گذشته است و حسابی بحث‌برانگیز شده است، دستگاه‌های لیزر زیبایی است. این دستگاه‌ها به خاطر قیمت پایین و رشد سریع خدمات زیبایی در ایران، توجه زیادی از واردکننده‌ها و صاحبان کلینیک‌ها جلب کرده‌اند. اما داده‌های جدید نشان می‌دهد که در شش ماه گذشته، شکایت مصرف‌کننده‌ها از این دستگاه‌ها ۲۳ درصد افزایش یافته است. این فقط یک عدد نیست؛ پشتش داستان‌هایی از نارضایتی، ضرر مالی و حتی خطرات سلامتی نهفته است.
دلایل اصلی افزایش شکایت‌ها
بیایید با داده‌ها و واقعیت‌ها جلو برویم. گزارش‌های اخیر از کلینیک‌های زیبایی و انجمن‌های مصرف‌کننده نشان می‌دهد که چند مشکل اصلی پشت این موج شکایت‌ها وجود دارد:
- کیفیت پایین و خطرات سلامتی: بسیاری از این دستگاه‌ها استانداردهای ایمنی لازم را ندارند. مثلاً در گزارش‌هایی از کلینیک‌های تهران، اصفهان و مشهد آمده که استفاده از این دستگاه‌ها باعث سوختگی پوست، التهاب شدید و حتی عوارض طولانی‌مدت مثل لک‌های پوستی شده است. دلیلش ساده است: برای پایین نگه داشتن قیمت، تولیدکننده‌ها از قطعات ارزان و تست‌های ایمنی حداقلی استفاده می‌کنند.
- خدمات پس از فروش ضعیف: فرض کنید دستگاهی خراب شود و هیچ‌کس پاسخگو نباشد. این مشکل رایج خریداران این دستگاه‌هاست. واردکننده‌ها معمولاً فقط به فکر فروش هستند و شبکه پشتیبانی قوی ندارند. طبق یک نظرسنجی غیررسمی در میان صاحبان کلینیک‌ها، ۶۰ درصد آن‌ها گفته‌اند که تأمین‌کننده‌هایشان بعد از فروش، هیچ پشتیبانی ارائه نکرده‌اند. این یعنی دستگاه خراب می‌شود و کلینیک با هزینه تعمیر یا تعویض تنها می‌ماند.
- تبلیغات گمراه‌کننده: برخی واردکننده‌ها با شعارهایی مثل “جدیدترین تکنولوژی دنیا” یا “ارزان و باکیفیت”، مشتری‌ها را جذب می‌کنند. اما وقتی دستگاه به دست مصرف‌کننده می‌رسد، نه آن کیفیت را دارد و نه کارایی که قولش را داده بودند. مثلاً دستگاهی که قرار بوده موهای زائد را در ۴ جلسه از بین ببرد، بعد از ۱۰ جلسه هم نتیجه نمی‌دهد و مشتری را ناامید می‌کند.
اخیراً در شبکه‌های اجتماعی، یک آرایشگر در شیراز تجربه تلخش را با یکی از این دستگاه‌ها به اشتراک گذاشت. او با ۵۰ میلیون تومان یک دستگاه لیزر چینی خریداری کرده بود. دستگاه دو ماه کار کرد، ولی مشتری‌ها از سوختگی شکایت کردند و دستگاه هم از کار افتاد. پس از این اتفاق تأمین‌کننده جوابگو نبود و این آرایشگر هم ضرر مالی کرد، هم مشتری‌هایش را از دست داد. این فقط یک نمونه از صدها داستان مشابه است که در شهرهای مختلف شنیده می‌شود.
همچنین، طبق گزارش یک شرکت تحقیقاتی بازار، در سال ۱۴۰۳، واردات دستگاه‌های لیزر زیبایی چینی به ایران ۳۵ درصد رشد داشته، اما در مقابل، میزان رضایت مصرف‌کننده‌ها ۲۰ درصد کاهش یافته است. این اختلاف نشان می‌دهد که واردکننده‌ها به جای کیفیت، روی کمیت و قیمت پایین تمرکز کرده‌اند که نتیجه‌اش همین موج شکایت‌هاست.
این ماجرا به ما می‌گوید که ارزان بودن همیشه به معنی سود نیست. واردکننده‌ها باید قبل از خرید، مدارک استاندارد و کیفیت محصول را به‌دقت بررسی کنند و فقط با تأمین‌کننده‌هایی کار کنند که خدمات پس از فروش معتبر دارند. در غیر این صورت، مثل حالا، با انبوه شکایت‌ها، ضرر مالی و از دست دادن اعتبار روبه‌رو می‌شوند. این موضوع ضرورت یافتن تامین کننده چینی مناسب و قابل اعتماد را نشان می‌دهد.
کالاهای دیجیتالی در آستانه تحریم
حالا برویم سراغ دسته دیگری از کالا های وارداتی پر ریسک، کالاهای دیجیتالی که ممکن است به‌زودی تحت تحریم‌های جدید قرار بگیرند. اخبار نگران‌کننده نشان می‌دهد که این محصولات در خطر ممنوعیت موقت واردات هستند. یکی از بارزترین مثال‌ها، دوربین‌ها و پهپادهای DJI است که در ایران طرفداران زیادی در میان عکاسان، فیلم‌برداران و غیره دارد. اما اخبار نگران‌کننده نشان می‌دهد که این محصولات در خطر محدودیت‌های جدی هستند.
چرا DJI در معرض تحریم است؟
شرکت DJI، غول چینی دنیای پهپادها و دوربین‌ها، چند سالی است که زیر ذره‌بین دولت‌های غربی، به‌ویژه آمریکا، قرار دارد. دلیل اصلی، نگرانی‌های امنیتی و ادعاهایی درباره احتمال جاسوسی از طریق این دستگاه‌هاست. آمریکا از سال ۲۰۲۰ استفاده از محصولات DJI را در پروژه‌های دولتی ممنوع کرده و حالا زمزمه‌هایی از تحریم‌های گسترده‌تر به گوش می‌رسد. این تحریم‌ها می‌تواند شامل محدودیت در صادرات، حمل‌ونقل و حتی پشتیبانی فنی باشد.
تأثیر تحریم‌ها روی واردکننده‌های ایرانی
برای واردکننده‌ها در ایران، این تحریم‌ها چند چالش بزرگ ایجاد می‌کند:
- افزایش قیمت و هزینه‌ها: اگر زنجیره تأمین مختل شود، قیمت تمام‌شده بالا می‌رود و حاشیه سود واردکننده کم می‌شود.
- مشکلات تأمین قطعات: مثلاً اگر باتری یا لنز یک پهپاد DJI خراب شود، پیدا کردن قطعات یدکی سخت‌تر خواهد شد.
- ریسک انبار شدن: اگر تحریم‌ها شدید شوند، ممکن است این کالاها در انبار بمانند و تقاضا برایشان سقوط کند.
تحلیل‌ها
طبق گزارش‌های تجاری، در شش ماه گذشته، واردات دوربین‌ها و پهپادهای DJI به ایران حدود ۱۵ درصد رشد داشته است. دلیلش افزایش تقاضا برای فیلم‌برداری حرفه‌ای و کاربردهای کشاورزی مثل سم‌پاشی است. اما کارشناسان هشدار می‌دهند که با نزدیک شدن به تحریم‌های احتمالی، این رشد می‌تواند به‌زودی به یک افت شدید تبدیل شود. مثلاً در سال ۱۴۰۲، وقتی تحریم‌ها روی برخی برندهای چینی دیگر مثل هواوی تشدید شد، فروش این محصولات در ایران تا ۴۰ درصد کاهش یافت. واردکننده‌هایی که الان انبارشان را با DJI پر کرده‌اند، ممکن است چند ماه دیگر ضرر سنگینی ببینند.
یک تحلیل‌گر بازار تکنولوژی، می‌گوید: “واردکننده‌ها باید اخبار تحریم‌ها را مثل هواشناسی دنبال کنند. برندی مثل DJI الان جذاب است، ولی اگر فردا دسترسی به آن قطع شود، سرمایه‌تان قفل می‌شود.”
به جای ریسک کردن با محصولاتی مثل DJI، واردکننده‌ها می‌توانند سراغ برندهایی بروند که کمتر در معرض تحریم‌اند. از طرف دیگر، حمایت از تولیدات داخلی هم گزینه خوبی است. مثلاً شرکت‌های ایرانی در حال توسعه پهپادهایی با کاربرد مشابه‌اند که می‌تواند انتخابی امن‌تر و پایدارتر باشد.
چه کالاهایی را نباید وارد کنیم؟
تا اینجا دو مثال مهم را بررسی کردیم، اما کالا های وارداتی پر ریسک فقط به این‌ها ختم نمی‌شوند. بیایید نگاهی به چند دسته کالا بیندازیم که بهتر است از وارداتشان دوری کنید، از جمله کالاهای ممنوعه وارداتی که به دلایل قانونی یا بهداشتی نباید وارد شوند:
- دستگاه‌های لیزر زیبایی چینی: به دلیل کیفیت پایین، شکایت‌های زیاد و نبود خدمات پس از فروش.
- کالاهای دیجیتالی در معرض تحریم: مثل دوربین‌ها و پهپادهای DJI که ممکن است به‌زودی دسترسی به آن‌ها سخت شود.
- کالاهای مد روز با تقاضای ناپایدار: مثلاً گجت‌های ترند مثل اسپیکرهای بلوتوثی ارزان که یک مدت محبوب‌اند و بعد فراموش می‌شوند. این‌ها اگر فروش نروند، انبار را پر می‌کنند.
- محصولات ارزان و بی‌کیفیت: مثل اسباب‌بازی‌ها یا لوازم برقی که زود خراب می‌شوند و مشتری را ناراضی می‌کنند.
- کالاهایی با قوانین سخت‌گیرانه: مثلاً مواد شیمیایی یا تجهیزات پزشکی که نیاز به مجوزهای پیچیده دارند و ممکن است ماه‌ها در گمرک بمانند.
اسباب‌بازی‌های چینی
اخیراً گزارش‌هایی از بازار تهران نشان می‌دهد که برخی از اسباب‌بازی‌های ارزان چینی، به دلیل استفاده از پلاستیک‌های بی‌کیفیت و مواد شیمیایی مضر، مشکلات سلامتی برای کودکان ایجاد کرده‌اند. این کالاها شاید در لحظه فروش سود بدهند، ولی در بلندمدت هم اعتبار واردکننده را خراب می‌کنند و هم ممکن است با سخت‌گیری‌های بهداشتی مواجه شوند.
چطور ریسک واردات را کم کنیم؟
حالا که خطرات را شناختیم، بیایید ببینیم چطور می‌توانیم جلوی ضرر را بگیریم. این راهکارهای ساده و کاربردی می‌تواند واردکننده‌ها را از دردسرهای بزرگ نجات دهد:
- تحقیق فراوان: قبل از هر اقدامی، بازار را خوب بشناسید. تقاضا چقدر است؟ رقیب‌ها چه می‌کنند؟ ترندها به کدام سمت می‌روند؟ مثلاً اگر می‌خواهید گجت‌های ترندی را وارد کنید، ببینید آیا هنوز ترند است یا از مد افتاده است.
- تأمین‌کننده معتبری انتخاب کنید: با تولیدکننده‌هایی کار کنید که سابقه خوب دارند و کیفیت محصولاتشان تضمین‌شده است. یک قرارداد محکم با بندهای شفاف برای پشتیبانی هم ضروری است.
- استانداردها را جدی بگیرید: مطمئن شوید کالاها استانداردهای ایمنی و کیفیت را دارند. این کار هم مشتری را راضی نگه می‌دارد و هم جلوی مشکلات قانونی را می‌گیرد.
- تحریم‌ها و اخبار را بررسی کنید: اخبار سیاسی و تجاری را دنبال کنید. اگر محصولی در لیست تحریم‌های احتمالی است، از الان جایگزینش را پیدا کنید.
- خدمات پس از فروش قوی داشته باشید: اگر مشتری ببیند که پشت محصول پشتیبانی‌ای وجود دارد، اعتمادش بیشتر می‌شود و احتمال شکایت کمتر می‌شود. یک تیم تعمیرات آموزش دیده می‌تواند خیال همه را راحت کند.
قبل از هر اقدامی، بازار را خوب بشناسید و در صورت نیاز، از مشاوره تخصصی کارشناسان تجارت بین‌الملل استفاده کنید. تأمین‌کننده معتبر انتخاب کنید، استانداردها را جدی بگیرید و اخبار تحریم‌ها را دنبال کنید. این کارها می‌تواند شما را از دردسرهای بزرگ نجات دهد.
نمی‌دانید از کجا شروع کنید؟
گروه بازرگانی جولایی شما را در این راه همراهی می‌کند!
یک نمونه موفق
یک واردکننده که لوازم خانگی چینی وارد می‌کند، می‌گوید که قبل از هر خرید، نمونه محصول را تست می‌کند و فقط با شرکت‌هایی کار می‌کند که گارانتی معتبر دارن. این کار هزینه ها را بالا برده است، ولی مشتری‌ها را راضی می‌کند و فروششان را پایدار می‌کند. این نشان می‌دهد که کیفیت و خدمات، سرمایه‌گذاری بلندمدتی است که جواب می‌دهد.
نتیجه‌گیری: هوشیار باشید تا ضرر نکنید!
واردات مثل یک جاده پرپیچ‌وخم است؛ اگر با احتیاط و هوشیاری حرکت کنید، به مقصد می‌رسید، وگرنه ممکن است در دره سقوط کنید. کالا های وارداتی مثل دستگاه‌های لیزر زیبایی چینی، دوربین‌های DJI، اسباب‌بازی‌های بی‌کیفیت و گجت‌های مد روز، با همه جذابیتشان، پر از ریسک‌اند. کیفیت پایین، شکایت مشتری‌ها، تحریم‌ها و نبود خدمات پس از فروش، فقط بخشی از خطرات این مسیرند.
بیایید از تجربه‌های تلخ گذشته درس بگیریم، بازار را خوب بشناسیم و هوشمندانه انتخاب کنیم. هدف فقط سود بردن نیست؛ بلکه سود بردن و پایداری سود است. باید در این راه حواستان به مشتری‌ها و اعتبارتان هم باشد. پس با چشم باز جلو بروید و یادتان باشد: یک تصمیم درست، می‌تواند جلوی هزاران دردسر فردا را بگیرد!