قرارداد آتی (Future Contract) چیست و چه کاربردی در واردات دارد؟
قرارداد آتی (Future Contract) نوعی توافق مالی است که در بازارهای جهانی به کار می‌رود تا ریسک‌ها را مدیریت کرده و قیمت‌ها را برای آینده مشخص کند. در این قرارداد، خریداران و فروشندگان می‌توانند قیمت یک کالا یا ارز را برای یک تاریخ مشخص در آینده تعیین کنند. به زبان ساده‌تر، طرفین توافق می‌کنند که در یک زمان معین، کالا یا دارایی را با قیمت قبلاً تعیین‌شده خرید و فروش کنند. این نوع قرارداد در زمینه‌های مختلف کاربرد دارد و به‌ویژه در واردات، می‌تواند به مدیریت نوسانات قیمت و کاهش ریسک مالی کمک کند.
قرارداد آتی چیست؟
قرارداد آتی (Future Contract) یک توافق مالی است که در آن دو طرف، یعنی خریدار و فروشنده، توافق می‌کنند که یک دارایی مشخص، مانند کالا یا ارز، را در یک تاریخ معین و با قیمت مشخصی خرید و فروش کنند. این نوع قرارداد معمولاً در بازارهای مالی به کار می‌رود تا نوسانات قیمت را پیش‌بینی و مدیریت کند. به عبارت دیگر، با پذیرش ریسک قیمت، طرفین سعی می‌کنند از تغییرات غیرمنتظره در بازار جلوگیری کنند.
در زمینه واردات، مدیریت ریسک قیمت یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها است. نوسانات نرخ ارز، تغییرات قیمت کالاها و مشکلات لجستیکی می‌تواند هزینه‌ها را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. قرارداد آتی به واردکنندگان کمک می‌کند تا با تعیین قیمت کالا یا ارز برای یک تاریخ مشخص، ریسک واردات را کاهش دهند و از نوسانات بازار در امان بمانند. این نوع قراردادها به‌ویژه در شرایط اقتصادی ناپایدار و بازارهای پرنوسان کاربرد زیادی دارند.
کاربرد قرارداد آتی در واردات
در شرایط اقتصادی فعلی ایران، واردات از چین و دیگر کشورها با چالش‌های زیادی روبه‌رو است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، نوسانات شدید نرخ ارز و کاهش ارزش ریال است که باعث افزایش هزینه‌های واردات می‌شود. در این وضعیت، واردکنندگان با ریسک مالی زیادی مواجه هستند. تغییرات ناگهانی نرخ ارز و قیمت کالاها می‌تواند به زیان‌های سنگین منجر شود. همچنین، تحریم‌های بین‌المللی دسترسی به ارزهای خارجی و پیش‌بینی قیمت‌ها را سخت‌تر کرده است.
در اینجا، قراردادهای آتی می‌توانند به عنوان ابزاری مؤثر برای مدیریت این ریسک‌ها عمل کنند. واردکنندگان می‌توانند با استفاده از این قراردادها، قیمت ارز و کالا را برای یک تاریخ مشخص در آینده تثبیت کنند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا از نوسانات شدید نرخ ارز که ممکن است به دلیل تحریم‌ها یا کاهش ارزش ریال پیش بیاید، جلوگیری کنند. با استفاده از قرارداد آتی، واردکنندگان می‌توانند بدون نگرانی از افزایش ناگهانی قیمت‌ها، فرایند واردات از چین یا سایر کشورها را ادامه دهند و از ضررهای مالی ناشی از نوسانات غیرقابل پیش‌بینی محافظت کنند.
بنابراین، استفاده از قرارداد آتی در واردات، به ویژه در شرایط اقتصادی ایران، می‌تواند به عنوان یک ابزار حفاظتی برای واردکنندگان عمل کند و از ضررهای مالی جلوگیری نماید. این نوع قراردادها به واردکنندگان کمک می‌کند تا با برنامه‌ریزی دقیق و کاهش ریسک، واردات را با امنیت بیشتری انجام دهند.
ساز و کار قرارداد آتی
برای فهم بهتر قرارداد آتی، فرض کنید شما یک واردکننده هستید که می‌خواهید کالاهایی از چین بخرید، اما نگران تغییرات نرخ ارز و کاهش ارزش ریال هستید که ممکن است هزینه واردات را بالا ببرد و به شما ضرر بزند. تصور کنید شما به عنوان واردکننده، باید در سه ماه آینده 100 هزار دلار برای خرید کالا از چین پرداخت کنید. حالا نرخ ارز 1 دلار برابر با 70 هزار تومان است. اما شما نگران هستید که در آینده، نرخ دلار بالا برود و هزینه‌تان بیشتر از آنچه که برنامه‌ریزی کرده‌اید، شود.
برای مدیریت این ریسک، شما یک قرارداد آتی با یک بانک یا موسسه مالی امضا می‌کنید. طبق این قرارداد، شما توافق می‌کنید که 100 هزار دلار را در سه ماه آینده با نرخ 1 دلار برابر 70 هزار تومان بخرید. بنابراین، در تاریخ مشخص، شما 7 میلیارد تومان برای 100 هزار دلار پرداخت خواهید کرد، حتی اگر در آن زمان نرخ دلار به 80 هزار تومان برسد. اما این کار برای شما چه فایده‌ای دارد؟
- تثبیت هزینه‌ها: با استفاده از قرارداد آتی، شما هزینه واردات خود را مشخص کرده‌اید و دیگر نگران افزایش قیمت دلار نخواهید بود.
- مدیریت ریسک: حتی اگر نرخ دلار در آینده به دلایل مختلف (مثل تحریم‌ها یا نوسانات بازار) افزایش یابد، شما همچنان به قیمت توافق شده پرداخت می‌کنید و از ضرر جلوگیری می‌کنید.
بنابراین، قرارداد آتی به شما کمک می‌کند تا با خیال راحت‌تری واردات خود را انجام دهید.
انواع قرارداد آتی
قرارداد آتی (Future Contract) به چند نوع مختلف تقسیم می‌شود که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. در اینجا به معرفی چند نوع از این قراردادها می‌پردازیم.
قرارداد آتی استاندارد (Standard Future Contract)
قرارداد آتی استاندارد یکی از رایج‌ترین نوع قراردادهای آتی است که در بازارهای مالی و بورس‌های بزرگ، مانند بورس کالای شیکاگو، معامله می‌شود. این قرارداد شامل توافق بین خریدار و فروشنده برای خرید و فروش یک دارایی مشخص، مانند کالا، ارز یا اوراق بهادار، در یک تاریخ مشخص در آینده و با قیمت از پیش تعیین‌شده است.
ویژگی‌های اصلی این قراردادها:
- استاندارد بودن شرایط: مقدار دارایی، نوع آن، تاریخ سررسید و روش تسویه به‌طور دقیق و از قبل مشخص شده است. یعنی همه چیز به طور دقیق تعیین شده و این قراردادها برای معاملات بزرگ و سازمانی طراحی شده‌اند.
- تسویه فیزیکی یا نقدی: قرارداد آتی استاندارد می‌تواند به دو صورت تسویه شود؛ یا به‌صورت فیزیکی که در آن کالا به خریدار تحویل داده می‌شود، یا به‌صورت نقدی که فقط تفاوت قیمت تسویه می‌شود.
این نوع قرارداد به سرمایه‌گذاران و واردکنندگان کمک می‌کند تا ریسک نوسانات قیمت در بازارهای جهانی را بهتر مدیریت کنند.
قرارداد آتی نقدی (Cash-Settled Future Contract)
قرارداد آتی نقدی نوعی قرارداد است که در آن هیچ کالایی به‌طور فیزیکی تبادل نمی‌شود. در تاریخ سررسید این قرارداد، فقط تفاوت قیمت دارایی در زمان امضای قرارداد و زمان تسویه محاسبه می‌شود و به طرفین پرداخت می‌شود. این نوع قراردادها معمولاً برای کالاهایی که حمل و نقل آن‌ها دشوار است، یا برای دارایی‌هایی مانند شاخص‌های بورس، ارزهای دیجیتال و اوراق بهادار استفاده می‌شود.
مثال: فرض کنید یک سرمایه‌گذار یک قرارداد آتی نقدی برای شاخص بورس با تاریخ سررسید 3 ماه بعد خریده است. اگر در آن زمان، شاخص 100 واحد افزایش یابد، او مبلغی به‌ازای هر قرارداد دریافت می‌کند. در اینجا، نیازی به تحویل فیزیکی کالا نیست و فقط تسویه نقدی انجام می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود قراردادهای آتی نقدی برای سرمایه‌گذاران با نقدینگی بالا و کسانی که به دنبال راحتی در تسویه هستند، مناسب باشد.
قرارداد آتی فیزیکی (Physically Settled Future Contract)
قرارداد آتی فیزیکی نوعی دیگر از قرارداد آتی است که در آن دارایی مشخصی (مثل کالا، طلا، نفت یا محصولات کشاورزی) در تاریخ سررسید به‌طور واقعی تحویل داده می‌شود. برعکس قراردادهای آتی نقدی، در اینجا طرفین ملزم به تحویل یا دریافت کالا هستند.
مثال: فرض کنید یک واردکننده قراردادی برای خرید 100 تن گندم در تاریخ 6 ماه بعد بسته است. در روز سررسید، او باید گندم را به قیمت توافق‌شده دریافت کند.
این نوع قرارداد بیشتر در بازارهای کالاهای اساسی مانند نفت، طلا و گندم کاربرد دارد. هدف اصلی این قراردادها، محافظت در برابر نوسانات قیمت در بازارهای فیزیکی است. برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان واقعی، این قراردادها ابزاری است که به آن‌ها کمک می‌کند از تغییرات قیمت در آینده جلوگیری کنند.
با این حال، قراردادهای آتی فیزیکی معمولاً برای افرادی یا شرکت‌هایی که می‌توانند کالا را به‌طور فیزیکی تحویل یا دریافت کنند، مناسب‌تر هستند. این نوع قراردادها در بورس‌های بزرگ کالا معامله می‌شوند و تسویه آن‌ها می‌تواند به‌صورت تحویل فیزیکی کالا یا دارایی‌های مشابه انجام شود.
قرارداد آتی با تحویل جزیی (Mini Future Contract)
قرارداد آتی با تحویل جزیی، که به آن “Mini Future Contract” نیز گفته می‌شود، نسخه کوچکتری از قرارداد آتی استاندارد است. این نوع قراردادها برای افرادی طراحی شده‌اند که می‌خواهند در بازارهای آتی فعال باشند اما تمایل دارند با حجم کمتری از دارایی معامله کنند.
ویژگی‌ها:
- حجم کمتر: معمولاً قراردادهای آتی استاندارد برای سرمایه‌گذاران بزرگ و سازمان‌ها مناسب هستند، اما قراردادهای آتی با تحویل جزیی به افراد کوچک‌تر این امکان را می‌دهند که با حجم کمتری وارد بازار شوند.
- مثال: به جای اینکه در یک قرارداد آتی استاندارد 1000 دستگاه گوشی مبایل خریده و وارد کنید، در قرارداد آتی با تحویل جزیی می‌توانید تنها 100 دستگاه گوشی مبایل معامله کنید.
این قراردادها به سرمایه‌گذاران با سرمایه کمتر یا تاجرانی که می‌خواهند با سرمایه کمتری وارد بازار شوند، این امکان را می‌دهند که ریسک مالی خود را کاهش دهند و در عین حال از نوسانات قیمت کالاها بهره‌مند شوند. به این ترتیب، افراد با سرمایه نیز می‌توانند در بازارهای مالی شرکت کنند و از فرصت‌های موجود استفاده کنند.