آشنایی با انواع کلاهبرداری های تجاری چین و نحوه شناسایی آنها

چین به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری ایران، نقش مهمی در اقتصاد ما ایفا می‌کند. اما پشت این همکاری‌های ظاهراً سودآور با چین، سایه‌ای از کلاهبرداری های مختلف تجاری وجود دارد که می‌تواند کسب‌وکارها را به ورطه نابودی بکشاند. تصور کنید به عنوان یک واردکننده ایرانی، پس از ماه‌ها برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری، با کالایی روبرو شوید که نه تنها بی‌کیفیت است، بلکه حتی وجود خارجی ندارد. این سناریوها نه تنها خیالی نیستند، بلکه بر اساس گزارش‌های واقعی از تجار ایرانی رخ داده‌اند. طبق آمارهای جدید از سال ۲۰۲۵، حجم تجارت ایران و چین به بیش از ۲۵ میلیارد دلار رسیده، اما همزمان موارد کلاهبرداری نیز رشد ۱۵ درصدی داشته است. در ادامه این مطلب به شما کمک می‌کنیم تا انواع کلابرداری های رایج در تجارت با چین را بشناسید، آنها را شناسایی کنید، و با راهکارهای عملی از آنها جلوگیری نمایید.

چرا این موضوع اهمیت دارد؟ در سال ۲۰۲۵، با تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، بسیاری از تجار به سمت معاملات غیررسمی با چین روی آورده‌اند. این امر، زمینه را برای کلاهبرداران فراهم کرده تا از خلأهای قانونی سوءاستفاده کنند. بر اساس گزارش‌های منبعی معتبر، بیش از ۴۰ درصد کلاهبرداری‌های تجاری در آسیا مربوط به چین است، و ایرانیان به دلیل محدودیت‌های بانکی، آسیب‌پذیرتر هستند.

چرا کلاهبرداری تجاری چین برای واردکنندگان ایرانی یک تهدید جدی است؟

بیایید عمیق‌تر به مسئله بپردازیم. تجارت ایران و چین ریشه در تاریخ دارد، اما در سال‌های اخیر، با افزایش صادرات کالاهای چینی مانند قطعات الکترونیکی، ماشین‌آلات، و مواد خام، ریسک‌ها نیز افزایش یافته. کلاهبرداری‌های آنلاین بخشی از شبکه‌های بزرگ آسیایی هستند که سالانه میلیاردها دلار ضرر به بار می‌آورند. برای ایرانیان، این مسئله پیچیده‌تر است چون تحریم‌ها باعث می‌شود از روش‌های پرداخت مانند حواله‌های غیررسمی استفاده کنند، که کلاهبرداران را جذب می‌کند.

به طور مثال، یک واردکننده لوازم خانگی از مشهد، سال پیش با یک تامین‌کننده چینی در علی‌بابا قرارداد بست. همه چیز عالی به نظر می‌رسید، قیمت پایین، نمونه‌های باکیفیت، اما پس از پرداخت ۴۰ هزار دلار، کالا هرگز نرسید. او بعداً فهمید که شرکت جعلی بود. این داستان نشان می‌دهد چگونه تفاوت‌های فرهنگی (مانند مذاکرات سریع چینی‌ها) و زبانی می‌تواند تجار ایرانی را فریب دهد. علاوه بر این، گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که کلاهبرداری های مربوط به تعرفه‌ها و دور زدن تحریم‌ها، مانند دستکاری قیمت در فاکتور برای پرداخت عوارض گمرکی کمتر، برای ایرانیان رایج‌تر شده است.

اگر این مشکلات را نادیده بگیرید، نه تنها سرمایه‌تان از دست می‌رود، بلکه اعتبار کسب‌وکارتان هم آسیب می‌بیند. اما با شناخت دقیق، می‌توانید این تهدیدها را به فرصت تبدیل کنید.

انواع رایج کلاهبرداری تجاری چین

کلاهبرداری های تجاری در چین تنوع زیادی دارد، اما بر اساس گزارش‌های اخیر ۱۲ نوع اصلی وجود دارد که پنج مورد آن برای ایرانیان شایع‌تر است. بیایید با جزئیات بررسی کنیم.

• کلاهبرداری کالای نامرغوب: در این روش، تامین‌کننده نمونه‌ای عالی ارسال می‌کند، اما محصول اصلی با کیفیت پایین یا مواد تقلبی تولید می‌شود. این کلاهبرداری حدود ۴۰ درصد موارد را تشکیل می‌دهد، به ویژه در صنایع الکترونیکی و پوشاک.
  • مثال: یک واردکننده قطعات خودرو از شیراز، چند ماه پیش نمونه‌ای از لاستیک‌های چینی دریافت کرد که عالی بودند. اما وقتی کانتینر ۵۰ هزار دلاری رسید، لاستیک‌ها از مواد بازیافتی بی‌کیفیت ساخته شده بودند و در تست‌های ایمنی شکست خوردند. این واردکننده نه تنها ضرر مالی دید، بلکه با شکایت مشتریان مواجه شد. این نوع کلاهبرداری معمولاً توسط واسطه‌هایی که خود را کارخانه‌دار جا می‌زنند صورت می‌گیرند.
• کلاهبرداری تغییر حساب بانکی: پس از توافق، فروشنده حساب جدیدی معرفی می‌کند که متعلق به فرد دیگری است. این کار برای فرار از مسئولیت و مالیات است و ۲۵ درصد موارد را شامل می‌شود.
  • مثال: یک تاجر ایرانی در واردات ماشین‌آلات، پس از پرداخت اولیه، ایمیلی دریافت می‌کند: “حساب شرکت تغییر کرد، به این حساب شخصی واریز کنید.” اگر انجام دهد، پول گم می‌شود.
• کلاهبرداری پیش‌پرداخت و عدم تحویل: خریدار پیش‌پرداخت می‌پردازد، اما کالا نمی‌رسد. این در پلتفرم‌های آنلاین مانند ۱۶۸۸ رایج است و بیش از ۸۰۰ هزار مورد جهانی در ۲۰۲۴ گزارش شده.
  • مثال واقعی: واردکننده‌ای از یزد، برای واردات میوه‌خشک‌کن‌ ۲۵ هزار دلار پیش‌پرداخت واریز کرد. فروشنده قول تحویل دو ماهه داد، اما ناپدید شد. برای ایرانیان، این ریسک به دلیل عدم دسترسی به پرداخت‌های امن بالاتر است.
• کلاهبرداری اینترنتی و جعل هویت: کلاهبرداران با سایت‌های تقلبی یا فیشینگ، خود را معتبر جا می‌زنند. این کار شامل fake suppliers و low pricing scams است.
  • مثال: ایمیل از “Huawei Supplier” با سایت جعلی. روایت: یک واردکننده تبریزی ۱۵ هزار دلار برای گوشی‌های تقلبی پرداخت کرد. گزارش‌های ۲۰۲۵ نشان می‌دهد این شبکه‌ها بخشی از عملیات بزرگ هستند.
• کلاهبرداری اعلام ارزش پایین‌تر در فاکتور: در این نوع کلاهبرداری که اخیراً خیلی رایج شده است، یک صادرکننده چینی (که ممکن است اصالتاً معتبر به نظر برسد) به یک واردکننده ایرانی پیشنهاد می‌دهد که کالاها را با قیمت بسیار پایین‌تری در فاکتور قید کند تا “در هزینه‌های گمرکی شما صرفه‌جویی شود”. ولی ممکن است خودش قصد داشته باشد از قوانین صادراتی چین (مثل بازپس گیری مالیات بر ارزش افزوده) سوءاستفاده کند، یا تنها قصد کلاهبرداری داشته باشد و پس از دریافت پیش پرداخت، ناپدید شود. اینجاست که خطر اصلی نهفته است. صادرکننده چینی که در کشور دیگری است، ممکن است هیچ عواقبی را متحمل نشود، اما تمام ریسک قانونی بر دوش واردکننده ایرانی است که کالا را باید از گمرک کشور خودش ترخیص کند. گمرک ایران دارای “بانک اطلاعات ارزش کالا” است. یعنی ارزش متوسط کالاهای مشابهی که از کشورهای مختلف وارد شده را می‌داند. اگر ارزش اعلام شده برای یک محموله به طور قابل توجهی پایین‌تر از این استاندارد باشد، شک می‌کنند و کالا برای بررسی بیشتر جداسازی می‌شود. اگر این موضوع اثبات شود، عواقب آن برای واردکننده ایرانی بسیار سنگین خواهد بود.

نحوه شناسایی کلاهبرداری تجاری چین

شناسایی کلاهبرداری‌های تجاری در معاملات با چین، مانند یک بازی شطرنج است که در آن هر حرکت باید با دقت و هوشیاری انجام شود. برای واردکنندگان ایرانی که اغلب با چالش‌هایی مانند تحریم‌های بانکی و تفاوت‌های فرهنگی روبرو هستند، مهارت شناسایی یک ضرورت حیاتی است. بیش از ۷۰ درصد کلاهبرداری‌ها با بررسی اولیه قابل تشخیص هستند، اما بسیاری از تجار به دلیل عجله یا عدم آگاهی، از دست می‌دهند. بیایید این فرآیند را بررسی کنیم.

بررسی اعتبار شرکت چینی

ابتدا، بررسی اعتبار شرکت چینی را اولویت دهید. نام قانونی چینی شرکت (که معمولاً به زبان چینی ماندارین نوشته می‌شود، نه انگلیسی) را در سیستم رسمی National Enterprise Credit Information Publicity System (معروف به GSXT) جستجو کنید. این سیستم، که توسط دولت چین اداره می‌شود، اطلاعات کاملی مانند تاریخ ثبت، وضعیت قانونی، سهامداران، و حتی جریمه‌های قبلی را ارائه می‌دهد. برای استفاده، به وبسایت رسمی بروید، نام شرکت را وارد کنید و نتایج را بررسی کنید.

نشانه‌هایی که باید به آنها توجه کنید: اگر شرکت کمتر از یک سال سابقه داشته باشد، آدرس نامشخص یا جعلی داشته باشد، یا سابقه شکایت‌های متعدد داشته باشد، فوراً معامله را متوقف کنید.

درخواست مجوز شرکت

دوم، لایسنس تجاری (Business License) را از شرکت درخواست کنید و آن را استعلام کنید. این سند رسمی باید شامل جزئیاتی مانند شماره ثبت، حوزه فعالیت، و مهر رسمی دولت چین باشد. علاوه بر این، شرکت را در پایگاه‌های داده‌ای مانند Supplier Blacklist یا China Checkup جستجو کنید که لیستی از شرکت‌های کلاهبردار گزارش‌شده را دارند.

نشانه‌هایی که باید به آنها توجه کنید: قیمت‌هایی که بیش از حد پایین هستند (مثلاً ۳۰ درصد کمتر از میانگین بازار)، فشار برای پرداخت سریع بدون بررسی نمونه، یا تغییر ناگهانی شرایط قرارداد مانند معرفی حساب بانکی جدید.

بیش از ۵۰ درصد این کلاهبداری‌ها با قیمت‌های وسوسه‌کننده شروع می‌شوند، زیرا کلاهبرداران می‌دانند که تجار ایرانی اغلب به دنبال صرفه‌جویی هستند. مثلاً، اگر فروشنده اصرار کند که “فقط امروز فرصت دارید پرداخت کنید تا تخفیف بگیرید”، این یک زنگ خطر بزرگ است. همچنین، چک کنید آیا وبسایت شرکت حرفه‌ای است یا خیر. سایت‌های جعلی اغلب غلط املایی دارند یا از دامنه‌های رایگان استفاده می‌کنند.

بررسی نمونه محصول و اینسپکشن

سوم، نمونه محصولات را با کمک شرکت‌های بی طرف که خدمات بازرسی ارائه می‌دهند تست کنید. شرکت‌هایی مانند گروه بازرگانی جولایی خدمات بازرسی کارخانه و کیفیت کالا را ارائه می‌دهند؛ آنها می‌توانند مستقیم در چین، به کارخانه بروند، فرآیند تولید را بررسی کنند، و گزارش کاملی بدهند. برای واردکنندگان ایرانی، که ممکن است سفر به چین دشوار باشد، این موضوع خیلی مفید خواهد بود. هزینه این بازرسی در بیشترین حالت ۵۰۰ دلار است، اما می‌تواند از ضررهای میلیونی جلوگیری کند.

بررسی نشانه‌های رفتاری

علاوه بر این گام‌ها، به نشانه‌های رفتاری توجه کنید. اگر فروشنده از پاسخ به سؤالات دقیق اجتناب کند، یا پیشنهاد روش‌های پرداخت غیررسمی (مانند حساب شخصی WeChat) بدهد، مشکوک است. برای ایرانیان، بررسی اینکه آیا شرکت با تحریم‌ها آشناست یا خیر، هم مهم است. پیشنهادهای مشکوک برای دور زدن تحریم‌ها اغلب بخشی از کلاهبرداری هستند. در نهایت، از ابزارهای آنلاین مانند IP checker برای تأیید مکان سرور وبسایت استفاده کنید؛ اگر ادعا می‌کند در شانگهای است اما IP از ویتنام می‌آید، خطرناک است. با این هوشیاری، می‌توانید بیش از ۹۰ درصد کلاهبرداری‌ها را در مراحل اولیه شناسایی کنید.

راهکارهای جلوگیری از کلاهبرداری تجاری چین

جلوگیری از کلاهبرداری تجاری چین، همان لفظ پیشگیری بهتر از درمان است، محسوب می‌شود و اگر از ابتدا درست انجام شود، ضررها به حداقل می‌رسد. تمرکز روی سیستم‌های امن و قراردادهای محکم می‌تواند ریسک را تا ۹۵ درصد کاهش دهد. برای واردکنندگان ایرانی، که اغلب با محدودیت‌های مالی روبرو هستند، این راهکارها باید ساده، کم‌هزینه و قابل اجرا باشند. بیایید به جزئیات بپردازیم.

استفاده از پلتفرم‌های امن

ابتدا، از پلتفرم‌های امن مانند علی‌بابا با سیستم Trade Assurance استفاده کنید. این سیستم، که توسط علی‌بابا ارائه می‌شود، مبلغ پرداخت‌شده را تا ۱۰۰ درصد تضمین می‌کند؛ اگر کالا نامرغوب باشد یا تحویل نشود، پولتان برگردانده می‌شود. برای فعال کردن آن، در هنگام خرید، گزینه Trade Assurance را انتخاب کنید و قرارداد را از طریق پلتفرم ببندید.

مزایا برای ایرانیان: حتی با تحریم‌ها، می‌توانید از روش‌های پرداخت جایگزین استفاده کنید، و علی‌بابا سابقه شرکت‌ها را چک می‌کند. اما ایرانی‌ها هنوز هم نمی‌توانند به طور مستقیم از ایران اقدام به خرید از علی بابا کنند، در نتیجه برای این کار باید از یک شرکت بازرگانی معتبر به عنوان واسطه استفاده کنید.

اطمینان از امنیت پرداخت

دوم، از پرداخت امن مطمئن شوید. از روش‌هایی مانند LC یا Escrow استفاده کنید. تفاوت LC و Escrow این است ک ه LC توسط بانک تضمین می‌شود و پول تنها پس از تحویل کالا آزاد می‌شود، در حالی که Escrow مانند یک حساب واسط عمل می‌کند. هرگز به یک حساب شخصی (مانند Alipay شخصی) پرداخت نکنید؛ همیشه حساب شرکتی را چک کنید.

قرارداد محکم

سوم، قراردادها را محکم بنویسید. یک قرارداد خوب شامل بند داوری (arbitration) هم است تا در صورت اختلاف، به جای دادگاه، از نهادهایی مانند CIETAC برای پیگیری استفاده شود. از وکلای متخصص با تجربه کار در چین و ایران کمک بگیرید، سایت‌هایی مانند China Legal Experts خدمات آنلاین ارائه می‌دهند. بازدید کارخانه ضروری است؛ اگر نمی‌توانید حضوری بروید، از ویدیوکال یا بازرسی مجازی استفاده کنید. هزینه وکیل حدود ۵۰۰-۱۰۰۰ دلار است، اما ارزشش را دارد.

همکاری با شرکت‌های بازرگانی در ایران

یکی از بهترین و جامع‌ترین راه‌حل‌ها، همکاری با یک شرکت باتجربه مثل گروه بازرگانی جولایی است که در مشاوره واردات و صادرات تخصص داشته باشد. گروه بازرگانی جولایی با بیش از 10 سال سابقه، می‌تواند تامین کننده قابل اعتماد چینی پیدا کند، پرداخت‌های امن را بر عهده بگیرد و حتی به حقوق تجارت بین المللی مسلط است. این همکاری ریسک را به حداقل می‌رساند.

پیگیری قانونی در صورت وقوع کلاهبرداری

اگر علی‌رغم همه احتیاط‌ها، کلاهبرداری رخ داد، ناامید نشوید، پیگیری قانونی می‌تواند پولتان را برگرداند. بر اساس قوانین چین مانند Anti-Unfair Competition Law ۲۰۲۵ و گزارش‌های UNODC، بیش از ۴۰ درصد موارد با اقدامات سریع موفقیت‌آمیز هستند. برای واردکنندگان ایرانی، این فرآیند ترکیبی از اقدامات در چین و ایران است.

ابتدا، سریع گزارش دهید. به Public Security Bureau (پلیس محلی چین) از طریق وبسایت یا اپلیکیشنشان گزارش کنید. جزئیات معامله، پرداخت‌ها و ارتباطات را ضمیمه کنید. برای ایرانیان، سفارت ایران در پکن نقش مهمی در پیگیری شکایت دارد. با ایمیل یا تلفن تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کنند. دوم، در ایران اقدام کنید. به وزارت صنعت، معدن و تجارت اطلاع دهید، به ویژه اگر کالا وارد شده باشد، تا راهکاری در زمینه پیگیری حقوقی به شما بدهند.

سوم، شکایت رسمی بکنید. در چین، به China International Economic and Trade Arbitration Commission (CIETAC) مراجعه کنید. CIETAC برای اختلافات بین‌المللی مناسب است؛ فرآیند آن به این صورت است که اول باید درخواست آنلاین بدهید، مدارک را آپلود کنید، و داوری را انتخاب کنید. هزینه حدود ۱۰۰۰-۵۰۰۰ دلار است، اما سریع‌تر از دادگاه (۳-۶ ماه). برای ایرانیان، اگر قرارداد در ایران امضا شده، دادگاه‌های ایرانی نیز صلاحیت دارند.

در نهایت، همیشه مستندات را نگه دارید. ایمیل‌ها، فاکتورها و چت‌ها مهم اند زیرا پایه پیگیری هستند. با این رویکرد، حتی اگر ضرر کنید، شانس جبران بالاست.

نتیجه‌گیری

کلاهبرداری های تجاری چین یک چالش است، اما با دانش و ابزارهای مناسب، می‌توانید از آن عبور کنید. به یاد داشته باشید، تجارت موفق بر پایه اعتماد است، اما اعتماد آگاهانه. با رعایت این نکات، واردکنندگان ایرانی می‌توانند بدون ترس از ضرر از فرصت‌های چین بهره ببرند. اگر سوالی دارید، مشورت کنید. آینده تجارت شما ارزشش را دارد.