گواهی تعیین ماهیت کالا چیست و چگونه می توان آن را رد سال 1404 دریافت کرد؟

واردات و صادرات کالاها نقش مهمی در رشد اقتصادی بازی می‌کند و آشنایی با گواهی‌های لازم برای آن می‌تواند تفاوت بین موفقیت و شکست را رقم بزند. به ویژه برای واردکنندگان و صادرکنندگان ایرانی که معمولاً با چالش‌های ناشی از تحریم‌ها، تغییرات ارزی و قوانین بین‌المللی روبرو هستند، دریافت گواهی تعیین ماهیت کالا یکی از گام‌های حیاتی است. این گواهی نه تنها تضمینی برای رعایت استانداردهای کیفی و ایمنی است، بلکه کمک می‌کند تا فرآیند ترخیص کالا از گمرک سریع‌تر و بدون دردسر پیش برود. برای دریافت این گواهی تاجر باید روند و مراحل خاصی را طی کند، که در ادامه این مراحل را به صورت مفصل و با توجه به جدیدترین قوانین 1404 بررسی می‌کنیم.

گواهی تعیین ماهیت کالا چیست؟

تصور کنید که در حال واردات یک محموله رزین صنعتی از چین هستید. چگونه مطمئن شوید که این کالا دقیقاً همان چیزی است که سفارش داده‌اید و با استانداردهای ایرانی مطابقت دارد؟ پاسخ این سؤال، گواهی تعیین ماهیت کالا است. این گواهی، یک سند رسمی و قانونی است که توسط آزمایشگاه‌های معتبر گمرکی یا مراکز تاییدشده صادر می‌شود و ماهیت دقیق کالا را از نظر شیمیایی، فیزیکی و فنی تایید می‌کند. در واقع، تعیین ماهیت کالا یک فرآیند علمی و آزمایشگاهی است که بر اساس پارامترهای دقیق مانند ترکیبات شیمیایی، خواص فیزیکی و حتی کاربرد صنعتی کالا انجام می‌گیرد.

این گواهی توسط اداره کل تعیین تعرفه و ارزش گمرک ایران یا آزمایشگاه‌های وابسته به گمرک صادر می‌شود. فرآیند آن شامل بررسی اسناد ارائه‌شده توسط صاحب کالا، مانند مشخصات فنی، توضیحات محصول و نوع صنعت مرتبط است. برای مثال، اگر کالای شما یک نوع پلاستیک خاص باشد، آزمایشگاه بررسی می‌کند که آیا این پلاستیک واقعاً از مواد اولیه ادعا شده ساخته شده یا خیر. این کار نه تنها از ورود کالاهای تقلبی جلوگیری می‌کند، بلکه به تعیین تعرفه گمرکی، حقوق ورودی و حتی مجوزهای جانبی مانند استاندارد یا بهداشت کمک می‌رساند.

در سال ۱۴۰۴، دیجیتال‌سازی فرآیندها بیش از پیش اعمال شده است و سامانه‌های آنلاین گمرکی، مانند سامانه جامع امور گمرکی (EPL)، امکان استعلام سریع‌تر را فراهم کرده‌اند تا تجار بتوانند بدون مراجعه حضوری، مراحل اولیه را پیش ببرند. این تغییر، به ویژه برای واردکنندگان که اغلب با حجم بالای کالا سروکار دارند، زمان و هزینه را کاهش می‌دهد. در نتیجه پیگیری مراحل دریافت این گواهی، از طریق سیستم صورت می‌گیرد.

اهمیت گواهی تعیین ماهیت کالا در تجارت بین‌المللی

چرا این گواهی تا این حد مهم است؟ در تجارت ایران، به خصوص واردات از چین که بیش از ۳۰ درصد واردات کشور را تشکیل می‌دهد، ریسک‌های زیادی وجود دارد. کالاهای چینی اغلب ارزان و متنوع هستند، اما بدون تایید ماهیت، ممکن است با مشکلات کیفی روبرو شوید. این گواهی تضمین می‌کند که کالا با استاندارد اجباری واردات همخوانی دارد و از ورود محصولات غیرایمن یا تقلبی جلوگیری می‌کند.

علاوه بر این، در سال‌های اخیر با تشدید نظارت‌ها، عدم دریافت این گواهی می‌تواند منجر به توقیف کالا در گمرک شود. برای صادرکنندگان هم، این گواهی می‌تواند به عنوان یک مدرک پشتیبان در بازارهای خارجی عمل کند و اعتماد خریداران را جلب نماید. مثلاً اگر فرش دستباف به اروپا صادر می‌کنید، گواهی تعیین ماهیت می‌تواند ثابت کند که مواد اولیه طبیعی و فاقد مواد شیمیایی مضر هستند. در نهایت، این گواهی بخشی از امنیت زنجیره تامین است که به رشد پایدار کسب‌وکار شما کمک می‌کند.

مراحل دریافت گواهی تعیین ماهیت کالا

دریافت این گواهی ممکن است پیچیده به نظر برسد، اما با رعایت مراحل گام‌به‌گام، می‌توانید آن را بدون چالش عمده‌ای پشت سر بگذارید. بر اساس مقررات به‌روز گمرک ایران در سال ۱۴۰۴، فرآیند این کار به صورت ترکیبی (حضوری و آنلاین) انجام می‌شود. بیایید مراحل را با جزئیات بررسی کنیم.

۱. درخواست اولیه و تهیه مدارک

اولین قدم، ثبت درخواست در سامانه جامع امور گمرکی است. شما باید فرمی را پر کنید که شامل اطلاعاتی مانند نام کالا، مشخصات فنی دقیق (مانند ترکیبات شیمیایی یا ابعاد فیزیکی)، کشور مبدأ (مثلاً چین)، حجم محموله و هدف واردات یا صادرات باشد. همراه با این فرم، مدارک مهمی مانند فاکتور خرید (Invoice)، بارنامه و نمونه‌ای از کالا را ارائه دهید. بارنامه اینجا نقش مهمی دارد، زیرا جزئیات حمل را تایید می‌کند و به کارشناسان کمک می‌کند تا اصالت کالا را بررسی کنند.

نکته مهم: در قوانین جدید ۱۴۰۴، امکان آپلود دیجیتال مدارک فراهم شده تا فرآیند سریع‌تر شود. اگر تازه‌کار هستید، از مشاوران باتجربه کمک بگیرید تا فرم را بدون اشتباه پر کنید.

۲. تهیه و تحویل نمونه کالا

نمونه باید نماینده واقعی محموله باشد، مثلاً اگر یک تن رزین وارد می‌کنید، نمونه‌ای ۱ کیلویی که از نقاط مختلف محموله گرفته شده است، کافی است. همچنین بسته‌بندی آن باید محکم باشد تا در حمل آسیب نبیند. این نمونه را به گمرک یا آزمایشگاه تاییدشده تحویل دهید. برای واردات از چین، توصیه می‌شود نمونه را مستقیماً از تامین‌کننده چینی درخواست کنید تا با محموله اصلی مطابقت داشته باشد.

۳. ارسال نمونه به آزمایشگاه

شما می‌توانید نمونه را به آزمایشگاه‌های گمرکی (که در اکثر گمرکات اصلی مانند بندرعباس یا تهران وجود دارند) یا آزمایشگاه‌های خصوصی معتبر ارسال کنید. در سال ۱۴۰۴، لیست آزمایشگاه های تاییدشده توسط گمرک و سازمان ملی استاندارد ایران، به‌روز شده است و حالا شامل مراکز پیشرفته‌تری است. اگر آزمایشگاه خصوصی انتخاب کنید، باید تاییدیه گمرک را داشته باشد تا نتایج معتبر باشند.

۴. انجام آزمایش‌های تخصصی

این مرحله از فرآیند دریافت گواهی، خیلی مهم است. کارشناسان نمونه را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنند: شکل ظاهری، حالت فیزیکی (جامد، مایع، گاز)، ترکیب شیمیایی، تست‌های میکروبیولوژیکی و حتی تست‌های مکانیکی مانند مقاومت در برابر حرارت. برای مثال، در مورد باتری‌ها، تست ظرفیت و ایمنی انجام می‌شود. تجهیزات پیشرفته مانند دستگاه FTIR برای تحلیل مولکولی یا XRF برای تشخیص عناصر استفاده می‌شود. زمان این مرحله بسته به پیچیدگی کالا، از چند روز تا دو هفته طول می‌کشد.

نکته مهم: در قوانین جدید، اگر نتایج با اسناد مطابقت نداشته باشد، فرصت اعتراض دارید و می‌توانید آزمایش مجدد درخواست کنید. این تغییر، عدالت بیشتری برای تجار ایجاد کرده است.

۵. بررسی نتایج و صدور گواهی

پس از آزمایش، گزارش کاملی تهیه می‌شود که شامل نتایج دقیق، نتیجه‌گیری و پیشنهاد تعرفه است. اگر همه چیز مطابقت داشته باشد، گواهی صادر می‌شود. این گواهی معمولاً دیجیتال است و می‌توانید آن را در سامانه EPL دانلود کنید. هزینه آن بر اساس نوع کالا متغیر است، اما معمولاً بین ۵۰۰ هزار تا چند میلیون تومان بسته به حجم نمونه.

اگر با تاخیر در ترخیص روبرو شدید، مراقب هزینه‌های دموراژ باشید. هزینه‌های نگهداری کالا در انبار گمرک می‌تواند سریع افزایش یابد، پس فرآیند را سریع پیش ببرید.

چه مدارکی برای دریافت گواهی تعیین ماهیت کالا لازم است؟

برای موفقیت در فرآیند، مدارک زیر ضروری هستند:

• اظهارنامه گمرکی (که جزئیات ورود یا خروج کالا را مشخص می‌کند).
• آنالیز فنی و مشخصات کالا (از تامین‌کننده چینی دریافت کنید).
• نمونه کالا (حداقل مقدار لازم).
• فاکتور تجاری و گواهی مبدأ (CO).
• مجوزهای جانبی مانند استاندارد یا بهداشت، اگر لازم باشد.

در سال ۱۴۰۴، گمرک ایران الزام کرده که تمام مدارک به صورت دیجیتال آپلود شوند تا فرآیند شفاف‌تر شود.

برای چه کالاهایی باید گواهی تعیین ماهیت کالا دریافت کرد؟

این گواهی برای همه کالاها الزامی نیست، اما برای گروه‌های خاصی که ریسک تقلب یا عدم تطابق بالایی دارند، ضروری است. لیست به‌روز شامل:

• فرش و منسوجات (مانند پارچه و نخ).
• انواع کاغذ و چوب (شامل MDF، HDF و نئوپان).
• باتری‌ها و فلزات مختلف.
• روغن‌ها، گریس و آنتی‌اکسیدان‌ها.
• لاستیک، پلاستیک و پلیمرها.
• دیسک و صفحه کلاچ.
• حلال‌های آلی.
• ظروف شیشه‌ای، سرامیک و چینی.
• انواع رزین (آمینو، اپوکسی، آلکید، اکریلیک، ملامین).

برای واردات از چین، کالاهایی مانند رزین‌ها و پلاستیک‌ها اغلب نیاز به این گواهی دارند، زیرا تنوع بالایی دارند و ریسک عدم تطابق زیاد است.

اهمیت سامانه ارزش گذاری کالا

سامانه ارزش‌گذاری کالا (TSC) ابزاری مهم است که توسط گمرک ایران راه‌اندازی شده تا ارزش واقعی کالاها را تعیین کند. این سامانه کمک می‌کند تا از سوءاستفاده جلوگیری شود و فرآیند استعلام اسناد آسان‌تر گردد. همچنین در این سامانه، برای کالاهای تجاری، مجوز ترخیص صادر می‌کند، و برای کالاهای غیرتجاری، پته گمرکی. در سال ۱۴۰۴، این سامانه ارتقا یافته است تا ارزش‌گذاری دقیق‌تری ارائه دهد.

شناسه ارزش گمرکی و اهمیت آن

شناسه ارزش گمرکی یک کد چهاررقمی است که در انتهای هر ردیف تعرفه قرار دارد. این کد برای تعیین ارزش وارداتی، دسته‌بندی کالا و بررسی سابقه در سامانه گمرکی استفاده می‌شود. اشتباه در این کد می‌تواند منجر به جریمه شود، پس از شناسه برای تعیین دقیق تعرفه استفاده کنید. برای واردکنندگان از چین، این شناسه کمک می‌کند تا هزینه‌های گمرکی را پیش‌بینی کنید.

چه تجهیزاتی در آزمایشگاه های تعیین ماهیت مورد استفاده قرار می گیرند؟

آزمایشگاه هایی که گواهی تعیین ماهیت کالا صادر می کنند نیاز به تجهیزاتی مانند: کوره، آون، بن ماری، رفراکتومتر، میکروسکوپ، دانسیتومتر، دستگاه نور گذاری، Melting point، دستگاه XRF با مارک Niton و دستگاه FTIR با مارک Perkin برای بررسی نمونه کالا نیاز دارند.

آزمایشگاه های تعیین ماهیت کالا چه وظایفی دارند؟

آزمایشگاه هایی که ماهیت کالاها را تعیین می کنند وظایف خاصی بر عهده دارند که در ادامه چند مورد از مهم ترین آن ها را برای شما عنوان می کنیم:

• از لحاظ طبقه بندی تعرفه صحیح کالا را مشخص کنند.
• ارزش کالا را مشخص کنند.
• مجوزهایی که برای صادرات یا واردات کالا لازم است مانند مجوز بهداشت، استاندارد، قرنطینه و غیره را مشخص کنند.
• حقوق گمرکی را مشخص کنند.
• ممنوعیت قانونی برای واردات و صادرات کالا را مشخص کنند.
• بررسی کالا در متن کتاب مقررات صادرات و واردات باید تعیین شود.

جمع بندی

گواهی تعیین ماهیت کالا بیش از یک کاغذ اداری است؛ این گواهی پلی به سوی تجارت ایمن و سودآور است. گواهی تعیین ماهیت کالا یک سند برای ورود و یا خروج قانونی و ایمن یک کالا است. این گواهی کمک می کند تا ماهیت دقیق یک کالا و ارزش آن به خوبی مشخص شود و علاوه بر آن تضمینی باشد تا استانداردهای کیفی و ایمنی محصولات هم رعایت شود و از ورود کالاهای غیر قانونی و تقلبی جلوگیری به عمل بیاید. بنابراین برای دریافت سایر مجوزهای واردات کالا و یا صادرات آن ها همه تجار ملزوم هستند این گواهی را دریافت کنند.

سوالات متداول