ترانزیت چیست و چه انواعی دارد؟
شاید کلمه ترانزیت بارها و بارها به گوشتان خورده باشد. اما چندان با مفهوم و معنای آن آشنا نباشید. کسب اطلاع در مورد ترانزیت و جزئیات مربوط به آن، برای افرادی که در حوزه باربری و حمل و نقل کالا یا مسافران فعالیت می کنند بسیار حائز اهمیت است. اگر به دنبال داشتن روابط تجاری حرفه ای با دیگر کشورها هستید و تمایل دارید در کسب و کار خود به خوبی شناخته شوید، لازم است اطلاعات کافی درباره این روش را داشته باشید به همین دلیل در این مطلب به طور مفصل با مفهوم ترانزیت آشنا می شویم و به تمامی این سوالات پاسخ می دهیم.
ترانزیت چیست؟
ترانزیت Transit، به حمل و نقل کالاها و یا عبور و مرور وسایل نقلیه و یا مسافران از کشوری به کشور دیگر می گویند. پس به طور کلی، این کلمه به معنای جابجایی و حمل و نقل است. البته در این جابه‌جایی، یک یا چند کشور واسط نیز وجود دارند که کالاها یا مسافران برای رسیدن به کشور مقصد از آن ها عبور می کنند.
در این پروسه جابه‌جایی، توقف بلند مدتی در کشورهای بین راهی صورت نمی گیرد و وسیله نقلیه نیز تغییری نمی کند. در اینجا اشاره به یک نکته بسیار مهم، ضروری است. برخی از افراد، این روش را با صادرات و واردات یک مفهوم مشترک می پندارند. در صورتی که این دو کاملا متفاوت از یکدیگر هستند.
در صادرات و واردات، کالا یا محموله ای خاص از کشوری به کشوری دیگر ارسال می شود. در اینجا کشور مبدا به عنوان صادر کننده و کشور مقصد به عنوان وارد کننده ثبت می شوند. در حالی که در این روش، کشورهای مبدا و مقصد به عنوان وارد و صادر کننده ثبت نمی شوند.
یکی دیگر از مهم ترین تفاوت های این دو در این است که این روش، کشور واسط و عبوری می توانند از این راه منبع درآمدی داشته باشد. تفاوت دیگر در این است که در این روش، قرار است کالا یا مسافر به واسطه عبور از کشورهای میانی از کشور مبدا به کشور مقصد جابه‌جا شوند.
انواع ترانزیت
این روش از جهات مختلف به گروه های مختلفی تقسیم می شود. می توانیم آن را بر دو اساس، مرز گمرکی و شیوه حمل بار، به گروه های مختلفی دسته بندی کنیم. در ادامه به صورت مفصل با هر کدام از انواع ترانزیت آشنا می شویم.
انواع ترانزیت براساس مرز گمرکی
- ترانزیت داخلی: ترانزیت داخلی که به آن پاساوان نیز گفته می شود، نوعی از ترانزیت است که در آن کالا در داخل کشور و از گمرکی به گمرک دیگر انتقال می یابد. برای درک بهتر این موضوع مثالی می زنیم. تصور کنید، فردی محموله ای خاص را وارد گمرک بندرعباس می کند. اما به دلایل مختلفی همچون اضافه بار یا ترافیک شدید گمرکی، ترخیص محموله از گمرک نیاز به زمان زیادی دارد. از این رو فرد ناچار است برای صرفه جویی در زمان، محموله را به گمرک دیگری که دارای ترافیک کمتری است در همان کشور ارسال کند. اینگونه ترخیص محموله سریع تر انجام می شود. بنابراین به انتقال محموله از گمرک بندرعباس به گمرک دیگری در همان کشور، ترانزیت داخلی می گویند.
- ترانزیت خارجی (بین المللی): ترانزیت خارجی یا بین المللی، همانطور که از نامش پیداست، به انتقال محموله یا جابجایی مسافران از گمرک یک کشور به گمرک کشوری دیگر اشاره دارد. در حمل و نقل بین المللی، قرار است کالا یا مسافر از کشور A به کشور C منتقل شوند. اما در این مسیر لازم است از کشور C نیز عبور کنند. به عنوان مثال کارگو چین به حمل و نقل محموله ها از چین به دیگر کشورها اشاره دارد که در واقع جزء مهمی از صادرات بین المللی محسوب می شود. اما همانطور که اشاره کردیم، صادرات و واردات با ترانزیت بین المللی متفاوت هستند. به عنوان مثال، در ترانزیت، محموله موردنظر مشمول قوانین، مقررات و مالیات های وضع شده از سوی کشور مقصد نمی شود. چرا که در ترانزیت، محموله تنها عبور می کند.
انواع ترانزیت براساس شیوه حمل
- ترانزیت جاده ای: کشورهایی که دارای مرز مشترک هستند، می توانند از طریق جاده ها و مسیرهای زمینی خود اقدام به حمل و نقل کنند. در واقع شرکت های ترانزیتی، می توانند بسته به مسیر انتخابی بین کشور مبدا و مقصد، مسیرهای جاده ای مناسب را برای حمل کالا انتخاب کنند.
- ترانزیت هوایی: یکی از رایج ترین و پرطرفدارترین انواع روش های حمل و نقل، ترانزیت هوایی است. این روش برای آن دسته از افرادی مناسب است که تصمیم دارند محموله های ارزشمند و گرانبهای خود را هر چه سریع تر به مقصد برسانند. همچنین ترانزیت هوایی برای محموله هایی با وزن و حجم کم مناسب است.
- ترانزیت دریایی: این یکی از متداول ترین و قدیمی ترین روش های حمل و نقل است که در آن، کشورهای مختلف محموله یا مسافران خود را از طریق مرزهای آبی مشترک به دیگر کشورها منتقل می کنند. دو تفاوت اصلی بین حمل و نقل دریایی و هوایی، در هزینه و زمان آن هاست. ترانزیت دریایی در مقایسه با ترانزیت هوایی هزینه جابه‌جایی و انتقال کمتری دارد. اما مدت زمانی که محموله یا مسافران از طریق آن به مقصد می رسند بیشتر از روش حمل و نقل هوایی است. ترانزیت ریلی توسط کشتی ها و لنج های بزرگ انجام می شود.
- ترانزیت ریلی: این روش نیز برای آن دسته از کشورهایی مناسب است که دارای خطوط راه آهن مشترکی دارند. معمولا شرکت هایی که تمایل دارند، محموله آنها نسبت به روش جاده ای سریع تر به مقصد برسد و در مقابل نمی توانند متحمل هزینه های سنگین ترانزیت هوایی و دریایی شوند، به سراغ ترانزیت ریلی می روند. این روش در مقایسه با دو روش ترانزیت هوایی و دریایی به هزینه کمتری برای جابه‌جایی و حمل و نقل نیاز دارد.
عوامل موثر بر هزینه ترانزیت
این هزینه بسته به عوامل مختلفی می تواند متغیر باشد. از مهم ترین عوامل تاثیرگذار در این مورد می توانیم به لیست زیر اشاره کنیم:
- نوع حمل و جابه‌جا کردن قطعا روی هزینه آن تاثیرگذار است. روش های هوایی، دریایی، ریلی و جاده ای هزینه های متفاوتی دارند. حمل و نقل هوایی به دلیل سرعت بالای حمل و نقل، معمولا هزینه بیشتری دارد.
- نوع وسیله نقلیه ای که برای حمل و نقل انتخاب می شود در هزینه انجام آن موثر است. به عنوان مثال در حمل و نقل جاده ای، براساس امکانات و تجهیزات وسیله نقلیه، هزینه حمل و نقل نیز متفاوت می شود.
- مسافت بین کشورهای مبدا و مقصد و تعداد کشورهایی که باید محموله از آنها عبور کند.
- میزان ارزش و بهای محموله
- شرایط آب و هوایی
- وزن و حجم محموله
- نوع بسته بندی بار
- هزینه سوخت
مزایای ترانزیت چیست؟
این روش می تواند مزایای بیشماری داشته باشد. کشورهایی که دارای مرزهای زمینی، هوایی، آبی و ریلی مشترک با دیگر کشورها هستند، می توانند بیشترین سودآوری را از این طریق داشته باشند. در واقع این روش به افزایش سرمایه های اقتصادی کشورهای واسطه کمک بسیار زیادی می کند. هر کشوری که از نظر موقعیت جغرافیایی، گزینه مناسبی برای ترانزیت به شمار رود، یا به اصطلاح پل ارتباطی مهمی بین کشورهای تبادل کننده باشد، می تواند از جنبه های مختلف به شکل قابل توجهی رشد کند. داشتن ارتباطات تجاری و اقتصادی با کشورهای بزرگ می تواند اقتصاد یک جامعه را رونق بخشد و فرصت های زیادی برای رفاه آن ایجاد کند.